Zo houd je insecten écht op afstand: bewezen effectieve methodes, en mythes ontrafeld
De zomer is eindelijk begonnen en daarmee ook de lange dagen in de natuur en zwoele zomeravonden in de tuin of op het terras. Hoe heerlijk dat warme zomerweer ook is, brengt het altijd één groot nadeel met zich mee: insecten. Muggen die om je oren zoemen, wespen die zich tegoed willen doen aan je drankje, teken die de warmte van je lichaamsholtes opzoeken … Hoezeer ze ook essentieel zijn voor ons ecosysteem, kunnen ze voor flinke overlast zorgen. Er zijn methodes om de dieren op afstand te houden, maar welke werken nou echt? We zochten het uit.
1. DEET: de commerciële topper in insectenbescherming
In de insectenwerende methoden is DEET een van de bekendste en krachtigste middelen. Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zijn insectenwerende middelen met DEET (diëthyltoluamide) of icaridine (ook wel bekend als picaridine) zeer effectief tegen diverse insectensoorten. Deze stoffen verstoren de geurreceptoren van insecten, waardoor ze je minder snel zullen steken of bijten.
Voor- en nadelen:
DEET is wetenschappelijk bewezen effectief tegen een breed scala aan insecten, waaronder muggen en teken. Het biedt langdurige bescherming en kan in verschillende concentraties worden gekocht. Echter, sommige mensen ervaren huidirritatie of allergische reacties bij het gebruik van DEET. Het middel wordt door het RIVM afgeraden voor zwangere vrouwen. Kinderen onder de twee jaar mogen geen middelen gebruiken met meer dan 10% DEET erin; onder de twaalf jaar moet het percentage onder de 20% blijven en tot achttien jaar moet de concentratie onder de 50% blijven.
Icaridine is relatief nieuw in Nederland en kan als een alternatief gebruikt worden voor DEET. Het is vrijwel net zo effectief tegen muggen als DEET, maar kent geen irriterende eigenschappen. Icardine is wél minder effectief tegen teken.
2. Citronella en essentiële oliën: natuurlijke kracht tegen insecten
Citronella wordt veelal gebruikt als natuurlijk alternatief voor DEET. De krachtige geur van citronella, dat in vele vormen (kaarsen, sprays, olies ...) wordt aangeboden, wordt al lang gebruikt om insecten af te weren, omdat zowel wespen als muggen niet lijken te houden van citroengeur. Ook sommige andere etherische oliën, zoals lavendel, pepermunt en eucalyptus, worden ingezet tegen insecten.
Voor- en nadelen:
Omdat de effectiviteit van citronella onvoldoende is aangetoond, mag het niet meer verkocht worden als anti-muggenmiddel. Vind jij het wel werken, kun je het natuurlijk inzetten. De effectiviteit varieert echter van persoon tot persoon. Bovendien moet je het zeer regelmatig opnieuw aanbrengen. Studies naar insectenwerende middelen op basis van planten, zoals deze samenvatting uit een uitgave van Malaria Journal uit 2011, hebben aangetoond dat sommige etherischë oliën insecten in beperkte mate kunnen afstoten. Degenen die het beste lijken te werken zijn citronella-olie, eucalyptusolie en kattenkruidolie. Tot nu toe zijn meer dan 3.000 etherische oliën van verschillende planten geanalyseerd, en ongeveer 10% daarvan is in de handel verkrijgbaar als potentiëel insectenwerende middel. Vaak bestaat de fles echter uit een mengsel van meerdere oliën in zeer lage concentraties, zelden meer dan 3 of 4% per olie, gemengd met water of andere inerte ingrediënten.
Het voordeel van dergelijke etherische oliën is wel dat ze voor veel mensen aangenaam van geur zijn en van natuurlijke ingrediënten zijn gemaakt die het milieu en je eigen gezondheid niet aantasten. Het nadeel is dat ze vluchtig zijn en snel verdampen, waardoor ze minder lang meegaan dan commerciële insectenwerende middelen en mogelijk vaker moeten worden aangebracht. Bovendien is er geen enkele garantie dat je beschermd bent tegen beten en steken en dus ook niet dat je beschermd bent tegen ziekten zoals malaria en lyme. Etherische oliën bieden namelijk niet zo'n substantieel onzichtbaar schild als goedgekeurde insectenwerende middelen zoals DEET en icaridine. Etherische oliën beïnvloeden slechts een beperkt aantal receptoren en de kans is bovendien groot dat de ene olie wel tegen het ene soort insect kan werken, maar niet tegen het andere, waardoor je alsnog niet goed beschermd bent. Zelfs binnen de muggenfamilie kan de ene soort afgestoten worden en de andere niet.
Wespen komen af op de geur van vlees en zoetigheid. Je kunt ze ook om de tuin leiden – letterlijk. Maak een buffetje van rottend fruit op een plek waar jij juist niet bivakkeert. Als ze daar genoeg te eten vinden, is de kans groot dat ze jou een tijdje met rust laten. Wespenvallen – die je vult met limonade of vruchtensap – werken op eenzelfde manier, maar doden de wespen en zijn dus minder diervriendelijk.
3. Muggenwerende armbanden: houdt je arm steekvrij, maar de rest van je lichaam?
Een makkelijke manier om jezel, je kind(eren) en zelfs je hond te beschermen is met een muggenwerend armband. Je schuift het praktische sieraad simpelweg om je pols en klaar is Kees. De armbanden zijn doorgaans DEET-vrij maar in plaats daarvan voorzien van etherische oliën, zoals citronella, citroengras en geraniol.
Voor- en nadelen:
Het is waar: sommige van de muggenwerende armbanden werken echt - tenminste, op de arm. Er zijn variaties op de markt die zijn gemaakt met actieve ingrediënten die onaangenaam kunnen zijn voor muggen. Echter, die ingrediënten zijn niet geconcentreerd genoeg om een verstrekkend effect te hebben. Ja, muggen zullen waarschijnlijk de armband ontwijken, maar de kans is groot dat ze alsnog op je buik, rug, been of voet landen en zich daar tegoed doen aan je bloed.
4. Vitamine B: een gezond fabeltje
Er is lang gespeculeerd over de rol van vitamine B als natuurlijk insectenwerend middel. Een hoge dosering vitamine B beïnvloedt de geur die ons lichaam verspreidt en muggen laten zich leiden door geur. De veronderstelling is dus dat muggen hun neus ophalen voor de geur van vitamine B.
Voor- en nadelen:
Hoewel het innemen van vitamine B-supplementen over het algemeen als veilig wordt beschouwd en belangrijk is voor een gezond dieet, is er nooit bewezen dat vitamine B invloed heeft op het gedrag van muggen. Wil je het toch proberen in het kader van ‘baat het niet, dan schaadt het niet’? Dat is af te raden, want een structureel hoge dosering van bijvoorbeeld vitamine B6 kan neurologische klachten veroorzaken.
Ja, het is waar: muggen kiezen het lekkerste mensengeurtje uit. Maar het is niet zo dat het één geur is dat de mug aantrekt. Bacteriën op je lijf produceren zo’n driehonderd verschillende geuren, waarvan sommige kennelijk aantrekkelijk voor muggen zijn. Onderzoekers weten echter niet wélke dat zijn. Het heeft dus niets te maken met de smaak van je bloed, want dat kunnen muggen niet ‘ruiken’. Ze komen – in tegenstelling tot wat veel mensen denken – niet af op licht, maar in eerste instantie op je adem. Jij stoot tijdens het ademen CO2 uit en dat ruiken muggen al van heel ver weg. Pas als ze dichterbij komen, worden ze selectief: kiezen ze jou of je partner?
5. Muggenlampen: lokken alles behalve muggen
Wil je liever helemaal geen polonaise aan je lijf? Dan lijkt de muggenlamp de ideale oplossing. Het UV-A-licht trekt de insecten aan die eigenlijk op weg waren naar jou en elektrocuteert ieder diertje dat naar binnen vliegt.
Voor- en nadelen:
Hoewel zappers absoluut effectief zijn in het doden van insecten, doden ze nu juist niet het insect waar je waarschijnlijk het liefst vanaf wilt. In tegenstelling tot veel andere insecten, worden muggen niet per se aangetrokken door licht. Een studie van de Universiteit van Delaware onderzocht tien weken lang zes insectenzappers: van de 13.789 insecten die werden gedood, waren er slechts 31 vliegen en muggen. Dat is een trieste 0,22%.
6. Ultrasone apparaten: daar hebben muggen geen omkijken naar
Nog een hype op de markt in insectenwerende middelen zijn ultrasone apparaten. Deze apparaten beweren insecten af te schrikken door geluidsgolven te produceren die voor het menselijk oor niet waarneembaar zijn. Het wordt gepresenteerd als een niet-chemisch en niet-giftig alternatief om insectenbeten te voorkomen. Ze bestaan zelfs als horloges, zodat je ze echt uit je buurt kunt houden.
Voor- en nadelen:
Een voordeel van ultrasone apparaten is dat ze een niet-giftige en geurloze optie bieden voor insectenafweer. Ze zijn eenvoudig in gebruik en vereisen geen herhaalde toepassing zoals bij sommige andere methoden. Hoewel ultrasone apparaten op grote schaal worden gebruikt, is de wetenschappelijke consensus over hun effectiviteit tegen insecten nog steeds verdeeld. Onderzoeken hebben inconsistentie aangetoond in de resultaten, met sommige studies die suggereren dat ultrasone geluiden insecten kunnen verstoren en afweren, terwijl andere studies geen significant effect hebben aangetoond. Bovendien is er discussie over de frequenties, afstanden en omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op de prestaties van deze apparaten. Wat we wél weten, is dat ultrasone apparaten geen invloed hebben op muggen. Vrouwtjesmuggen (de enige die steken) zijn namelijk doof, aldus Willem Takken van de Wageningen University.
Heb je weleens gehoord dat wespen de dood van hun soortgenoot kunnen wreken? Dat is geen fabeltje. Wanneer je een wesp doodslaat, scheidt het dier een feromoon af dat andere wespen lokt om de wesp in nood te helpen en hen nog agressiever maakt. In zo’n geval ben je dus nog verder van huis.
7. Koffiebranden en andere huis-tuin-en-keukenmethoden: kies zelf waarin je gelooft
Natuurlijk bestaan er ook nog tal van huis-tuin-en-keukenmethoden om insecten af te weren. Deze zijn vaak voorhanden en een stuk goedkoper dan de commerciële middelen. Zo zou het branden van gemalen koffiebonen een effectieve methode zijn tegen insecten, omdat ze niet tegen de rook en de geur kunnen. Uiteraard dien je deze methode enkel buitenshuis toe te passen. Het ophangen van een papieren zak die een wespennest nabootst zou de ideale manier zijn om wespen uit de buurt te houden. Ook zweren sommige mensen bij het eten van knoflook, het drinken van alcohol, het dragen van lichte kleding, het vermijden van parfums of het gebruik van ventilatoren.
Voor- en nadelen:
- Koffiebranden: er zijn geen bewijzen dat het branden van koffiebonen bewezen effectieve bescherming tegen insecten biedt. Hoewel sommige mensen beweren dat bepaalde geuren zoals koffie insecten afschrikken, ontbreekt wetenschappelijk bewijs om deze claims te ondersteunen. Insecten zijn geen fan van rook, maar dan moet je zelf in de ‘vuurlinie’ gaan zitten om de insecten te vermijden.
- Papieren zak ophangen: een papieren lampion kan wel gezellig staan in de tuin, maar er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het ophangen van een papieren zak om wespen af te schrikken op enige wijze effectief zou zijn.
- Parfum dragen: aangezien muggen op lichaamsgeur afkomen, kun je dat gedrag inderdaad verstoren door parfum te gebruiken, maar wélk parfum en hoeveel, dat moet je zelf zien uit te vogelen.
- Knoflook eten: Hoewel muggen af komen op je adem, gaat het met name om de CO2-uitstoot. Die verandert niet door knoflook en er is dan ook geen enkel bewijs dat het eten van teentjes knoflook muggen op afstand houdt. Het is ongetwijfeld wél een goede manier om je partner op afstand te houden.
- Alcohol drinken: hoewel het drinken van alcohol om insecten op afstand te houden het ultieme excuus zou zijn om eens lekker door te zakken, is ook hier geen bewijs dat het helpt. Sterker nog, wespen komen vaak af op de geur van (fruitige) drankjes. Het enige voordeel van alcohol is dat je waarschijnlijk ’s nachts niet meer wakker wordt van die zoemende mug om je oren …
- Lichte kleding dragen: Hoewel muggen houden van het donker (dus lichten uitzetten om ze buiten de deur te houden helpt niet!), is er geen bewijs dat lichte kleding muggen afschrikt. Je kunt ze hoogstens sneller zien zitten.
- Ventilator aanzetten: inderdaad zijn muggen niet dol op sterke luchtstromen, maar elke ventilator werkt anders en er is geen enkele garantie dat de mug niet bij je kan komen.
Uiteraard geldt bij al deze huis-tuin-en-keukenmiddelen: baat het niet, dan schaadt het niet dus als het voor je werkt, doe het vooral. Dergelijke methodes moet je echter wel beschouwen als een aanvullende strategie naast bewezen effectieve insectenwerende middelen.
Ben jij er klaar voor?
Uiteraard kun je je binnenshuis nog altijd beschermen door middel van horren en/of een klamboe – mits je tenminste geen klimgrage katten in huis hebt. Op muggenradar.nl kun je zien hoe groot de overlast van muggen in jouw regio is. Of je nu kiest voor natuurlijke middelen of commerciële producten, zorg ervoor dat je de instructies opvolgt en de juiste voorzorgsmaatregelen neemt. Fijne zomer!
Meer van dit soort tips? Bekijk onze themapagina Reisadvies!
Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
