Een medisch noodgeval in het vliegtuig: dit is hoe je moet handelen
Het recente nieuws over heftige turbulentie met gewonden en zelfs een dode tot gevolg zal je vast niet ontgaan zijn. En ook zonder turbulentie kan er een medisch noodgeval ontstaan aan boord van een vliegtuig. Weet jij wat je in zo’n geval behoort te doen, en hoe ver de kennis van de bemanning reikt? Wij zochten het uit.
Hoewel de kans op een ongeluk of medisch noodgeval in de lucht behoorlijk klein is, heeft 2024 al een behoorlijke reputatie opgebouwd. In januari overleed een passagier op een Jet2-vlucht van Tenerife naar Manchester, nadat hij bewusteloos in het toilet werd gevonden. Begin februari ontstond er een horrorsituatie aan boord van een Lufthansa-vlucht van Bangkok naar München, toen een passagier liters bloed begon te spuwen uit mond en neus en helaas even later overleed. Eind februari kreeg een vrouwelijke passagier stuiptrekkingen op een vlucht van de Dominicaanse Republiek naar de Verenigde Staten; zij overleed later in het ziekenhuis. En dan waren er nog de gewonden door twee turbulente vluchten in mei. Hoewel dat als veel ellende klinkt, moeten we niet vergeten dat er elke dag duizenden vluchten vertrekken wereldwijd; gemiddeld genomen ontstaat er één medisch noodgeval op elke 604 vluchten. In een derde van de gevallen gaat het om flauwvallende passagiers; zo’n 15% heeft last van maag-darmproblemen en 7% van de probleemgevallen heeft cardiovasculaire symptomen. Slechts 0,3% van de noodsituaties in het vliegtuig hebben de dood tot gevolg.
Hoe zeer de kans dat een passagier naast jou opeens in de problemen raakt dus klein is, is het wel goed om te weten wát je moet doen als er paniek ontstaat op tien kilometer hoogte. Alle aandacht dient immers uit te gaan naar het slachtoffer en iedereen heeft een rol als er een noodsituatie ontstaat, óók jij – zelfs al is het alleen maar blijven zitten en je mond houden.
De rol van het luchtvaartpersoneel
Als er een noodgeval ontstaat, zijn de stewards en stewardessen in de leiding. Al het personeel aan boord van een vliegtuig is getraind om te handelen in het geval van een noodsituatie: ze hebben strikte protocollen die ze dienen te volgen, waarbij ze zowel communiceren met de piloot als met medische hulp aan de grond. Ze weten bovendien hoe ze eerste hulp moeten verlenen en een AED (externe defibrillator) moeten gebruiken. De meeste Europese luchtvaartmaatschappijen werken, net als in de VS, samen met medische diensten zoals MedAire, die 24/7 ondersteuning bieden bij medische noodsituaties aan boord. Dit zorgt ervoor dat, zelfs zonder een arts aan boord, de bemanning via communicatie met grondpersoneel de nodige medische ondersteuning kan krijgen.
Is er een dokter aan boord?
Maar natuurlijk weet het personeel ook niet alles. Het kan dus voorkomen dat een stewardess vraagt of er medisch getrainde passagiers aan boord zijn. Voor artsen is het dus aan te raden om altijd een kopie van je vergunning bij je te dragen, zodat het luchtvaartpersoneel je kwalificaties kan nagaan.
Maar zelfs als je geen medische achtergrond hebt, kan je gevraagd worden om te helpen. Een extra paar handen kan soms noodzakelijk zijn, al is het maar om een hoofd te ondersteunen of een infuustas omhoog te houden. Het is dan het belangrijkste dat je kalm kunt blijven in een stressvolle en hectische situatie, op een plek waar weinig ruimte is en de middelen beperkt zijn. Je hoeft niet bang te zijn dat je vervolgd wordt omdat je hulp biedt terwijl je niet medisch gekwalificeerd bent: zowel in de Verenigde Staten als in de meeste Europese landen bestaat er wetgeving die het ‘Goede Samaritaan’-principe toepast, waardoor je beschermd wordt tegen aansprakelijkheid zolang je in een noodsituatie hulp verleent op een redelijke en zorgvuldige manier. Je kunt dus niet vervolgd worden voor onbedoelde schade, tenzij er sprake is van grove nalatigheid of opzettelijke schade. Let wel: waar medische professionals veelal verplicht zijn om hulp te bieden, geldt dit echter niet voor gewone passagiers, al is er natuurlijk wel een ethisch belang.
Vertrouw niet altijd op de noodkit
Vrijwel elk commercieel vliegtuig is voorzien van een AED-apparaat, een EHBO-doos, infuusapparatuur en medicijnen tegen allergische reacties – die overigens vaak ook goed werken tegen misselijkheid en reisziekte. Je kunt er echter nooit van uitgaan dat alles up-to-date is: in de Verenigde Staten houdt de FAA geen data bij over het gebruik van de kits, waardoor er weinig inzicht is op de werkelijke status en effectiviteit van de inhoud. Artsen die moesten bijspringen tijdens een noodgeval tijdens een vlucht hebben vaker geklaagd dat de airlinekits niet altijd volledig of up-to-date zijn. In Europa worden vergelijkbare zorgen gedeeld. Hoewel Europese luchtvaartmaatschappijen doorgaans voldoen aan de voorschriften van de European Union Aviation Safety Agency (EASA), kunnen ook hier variaties optreden in de inhoud en het onderhoud van medische kits. De EASA stelt minimumeisen voor de inhoud van deze kits, maar de verantwoordelijkheid voor de naleving en het onderhoud ligt bij de individuele luchtvaartmaatschappijen.
Weet je dat je een ernstige allergische reactie kunt krijgen van bijvoorbeeld bepaalde voedingsmiddelen, dan doe je er goed aan om zelf altijd een epi-pen bij je te dragen. Je doet er ook goed aan om altijd vóór de vlucht al het personeel te informeren van eventuele medische aandoeningen, zelfs al heb je op dat moment nergens last van. Heb jij bijvoorbeeld een ernstige allergie voor huisdieren, kan de stewardess ervoor zorgen dat je niet in de buurt van een passagier zit die met haar kat in de handbagage vliegt. Het personeel voorkomt liever een probleem dan dat het dat moet genezen.
Gaan we een noodlanding maken of niet?
Of een noodlanding bij een nabijgelegen luchthaven noodzakelijk wordt geacht, hangt geheel af van de ernst van de situatie. Hiervoor is geen officieel beleid of wetgeving. Het hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van het medische probleem, of de dichtstbijzijnde luchthaven de middelen heeft om de passagier te helpen en of de omleiding vereist dat er brandstof geloosd moet worden – om maar een paar voorbeelden te noemen. De piloot moet dat besluit maken: hij heeft niet alleen het belang van die ene passagier voor ogen, maar ook de veiligheid van honderden andere passagiers en bemanningsleden.
Luister goed naar de instructies
Je dient áltijd de instructies van de stewardessen op te volgen, maar in een noodsituatie is dit extra belangrijk. Word je gevraagd om op je stoel te blijven zitten en de gangpaden vrij te houden? Dan doe je dat. Word je gevraagd om bij te springen? Doe dat dan als je kalm kunt blijven en daadwerkelijk kunt helpen. En ga vooral niet vragen om een drankje. De eerste prioriteiten van het luchtvaartpersoneel zijn de gezondheid van de passagier en de communicatie met de cockpit, dus maak jezelf op dat moment niet belangrijker dan dat je bent. En we zouden het niet hoeven zeggen, maar we doen het toch: ga de passagier in kwestie niet fotograferen of filmen. Draai de rollen om en bedenk hoe jij het zou vinden als jij het slachtoffer was. Dan willen we allemaal getraind personeel en medepassagiers die ons het allerbeste toewensen, toch? Stay calm and let’s fly!
Volg Columbus Travel op Facebook, Instagram, Spotify en/of YouTube en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief.
