San Blas: Paradijs met een kanttekening?
Caribische kust
Panama
Saskiavangemert
San Blas: Paradijs met een kanttekening?
San Blas, een eilandengroep voor de kust van Panama. 357 eilandjes vormen samen met de strook vaste land een onafhankelijke regio - Comarca de Kuna Yala - bestuurd door de Kuna indianen.
Indianen die bekend staan om hun goede gezondheid. En om het feit dat ze niet duiken – of beter gezegd, ze geen dingen uit de zee mogen halen waarvoor zuurstofflessen benodigd zijn - waardoor het koraal nog intakt zou zijn. De Kuna indianen zijn klein van stuk met karakteristieke gelaatstrekken. De vrouwen peddelen rond in kano’s rond en verkopen Malo’s: veelkleurige stukken textiel uit verschillende lagen met uitgeknipte figuren, de textiel waarin ze ook gekleed gaan.
Eilanden die bekend staan om hun paradijselijke uiterlijk: ondiep doorzichtig, smaragdgroen en azuurblauw water waarin je de zeesterren kunt zien liggen. Water met de temperatuur van een warm bad. Kleine veelal onbewoonde bounty-eilandjes, met parelwitte stranden, vrijstaande palmbomen waar kokosnoten uit vallen, idyllische rieten hutjes met een uit één boomstam gehouwde kano ervoor.
Tot dusver een mooi plaatje. En ideaal voor toerisme. Dus boeken we een zeiltocht om vanuit Panama via de San Blas eilanden naar Colombia te varen. Helaas is er bij dit paradijs meer dan één kanttekening te plaatsen, als we de ins en outs leren kennen via onze captain:
De eerste dag gaan we voor anker bij bbq-eiland. Een eiland wat opgeknapt is door een Amerikaan: afval verwijderd, stranden schoongemaakt, ‘onkruid’ weggehaald: zo van een ansichtkaart geplukt lijkt het. De Amerikaan is vertrokken en nu woont er een Kuna-familie. De captain vertelt ons dat we per persoon 2 balboa (dollar) moeten betalen om het eiland te betreden. Niks mis mee natuurlijk. Behalve als we horen dat helaas, sinds de Amerikaan is vertrokken, het eiland weer langzaam verslonst door afval. De huidige bewoners schijnen het eiland niet te onderhouden. Waarom dan toch de 2 dollar entree?
Die vraag komt vaker in ons op de komende dagen. ’s Middags lunchen we op de boot, kabbelend en in de felle zon. Er komt een kano met een Kuna vader en zoon aanvaren. De captain springt op en haalt wat geld. De Kuna schrijven een factuur uit en incasseren zo’n 15 dollar. “Waarvoor betaal je ze nu?” vragen we de captain. “Voor niks specifieks” is het antwoord, “gewoon omdat we hier voor anker liggen, iedere Kuna uit de regio mag langskomen om daarvoor geld te innen”. Volgens onze captain heeft de toename van toerisme in de regio een verkeerde uitwerking op de veelal ongeschoolde bevolking die - in plaats van de regio gecontroleerd te ontwikkelen en het toerisme te reguleren – te pas en te onpas om geld vragen zonder zorg te dragen voor datgene waar de toeristen op afkomen: het maagdelijke paradijs.
De waarheid van de verwaarloosde eilanden wordt ons duidelijk als we een dag later op een andere plek voor anker gaan. Van een afstandje lijkt het eiland paradijselijk. Maar al snel wordt duidelijk als we de kant naderen dat er hier niet alleen palmtakken en kokosnoten achterblijven: de eilanden en de zee eromheen liggen vol met afval: blikjes, plastic zakken, verpakkingen, schoenen, allerlei zaken die hier duidelijk niet thuishoren.
Terug op de boot vertelt de captain ons dat eerder een Kuna-kano langs kwam om vis te verkopen. De Kuna vissen voor eigen levensonderhoud, als voedsel en voor de verkoop. Helaas houden ze zich, o.a. door klimaatverandering, steeds minder aan de traditionele regels voor visvangst: zo worden regelmatig veel te jonge kreeft aangeboden voor de verkoop. De captain heeft zelf al meerdere keren een schilpad voor weinig geld van de Kuna gekocht om die vervolgens op een van de eilanden weer vrij te laten. Helaas geniet het arme dier meestal maar kort van zijn teruggekregen vrijheid.
Overbevissing, vervuiling. En dan nog de drugssmokkel tussen Colombia en Panama. De Kuna-indianen houden zich buiten de internationale anti-drugs operaties. Drugskoeriers stranden, gehinderd door patrouilleboten uit Panama, regelmatig in de Kuna Yala regio. Het aangespoelde wit goud, oftewel cocaïne, wordt door de Kuna opgepikt en voor duizenden dollars verkocht. Brengt immers meer op dan de 10 cent per kokosnoot. De plotse rijkdom zorgt echter voor de nodige criminaliteit en problemen onder de inheemse bevolking: een groot percentage van de mannen is verslaafd. Ook kinderen worden ingezet voor de drugssmokkel en vallen zelfs ten prooi aan prostitutie.
Een groot deel van de Kuna leeft in armoede. Extreme armoede. Kun je het de ongeschoolde extreem arme bevolking kwalijk nemen het witte goud van de stranden te verkopen? Om entree of anker-geld te vragen aan westerse toeristen? Om kreeft te vissen waar in nabijgelegen Panama veel vraag naar is?
San Blas: een maagdelijke paradijs voor de onwetende westerse toerist. Maar onder die azuurblauwe oppervlakte liggen helaas veel problemen op de loer voor de Kuna Yala. Of het toenemend toerisme daar goed zal doen?
Foto's
