Feije

Men zegt dat het nu heel snel zal gaan, de hervorming van Cuba, binnen een paar jaar zal het dubbele muntsysteem zijn verdwenen, en zal er voor iedereen vrij reizen zijn. Voorlopig is het nog steeds eenvoudig je terug te wanen in de jaren vijftig en zestig.

Marokko • Marrakech

De wolverver

Zeker, het gaat met natuurlijke kleurstoffen, maar of het werkelijk gezond is om een werkend leven lang tot je ellebogen in de verf te staan, ik betwijfel het. Maar de man voor mijn lens leek er in elk geval nog steeds plezier in te hebben.

Cuba • Havana

So Cuba

Een cliche-beeld, wat je zegt, maar toch: er rijden ECHT veel oldtimers door Havana, de zon schijnt er ECHT bovenmatig vaak, en de mensen lijken er - althans in vergelijking met andere ontwikkelingslanden - behoorlijk vrolijk door het leven te gaan.

Mongolië • Centraal Mongolië

Herder, Mongolie

Mongolie is naar men zegt het leegste land op aarde, gerekend naar het aantal inwoners per vierkante kilometer. En inderdaad: wie hier rondrijdt kan zich urenlang alleen op de wereld wanen, met slechts nu en dan een kortstondige rendez-vous met een herder die z'n schapen, yaks of paarden naar graziger velden loodst.

Turkije • Centraal Anatolië

Next Generation

Terwijl de oudere vrouwen en meisjes vroom en traditioneel gekleed de moskee binnengaan voor het middaggebed, lijkt dit meisje een voorbode van een wellicht nieuwe tijd. Toch lijken er in Turkije, als altijd zou je kunnen zeggen, twee bewegingen gaande. Enerzijds lijken de mensen zich steeds meer op Europa te richten, met de waarden die daarbij horen, getuige ook de grootschalige demonstraties van afgelopen zomer. Maar anderzijds lijkt de premier, die democratisch is verkozen en dus een groot electoraat achter zich heeft, de weg (terug) naar islamisering te hebben ingezet. Bijvoorbeeld met de opheffing van het hoofddoek-verbod voor mensen in overheidsdienst. Bovenstaand is trouwens een beeld uit Konya, van oudsher de religieuze hoofdstad van Turkije, waar men steevast voor de meest islamitische partij kiest.

Dayak-ceremonie,...Ka

Leden van de Dayak-stam, de inheemsen van Indonesisch Borneo, offeren een kip ter ere van hun goden. De Dayak hangen oorspronkelijk het Kaharingan-geloof aan, een vorm van animisme, maar hebben dat in de loop der tijd, na de komst van allerhande missionarissen, vermengd met het christelijk geloof. De Dayak hebben daarnaast een reputatie hoog te houden als koppensnellers. Ook dat heeft vooral een religieuze achtergrond, en niet zozeer een oorlogszuchtige. De geest van de persoon waarvan het hoofd 'genomen' is, zal de Dayak bijstaan in het Hiernamaals. Ook neemt de winnaar in feite de levenskracht van de ander over, bij het snellen van de kop.

Dayak tijdens een...o

Leden van de Dayak-stam - bekend om hun traditie van koppensnellen - voeren een offerceremonie uit. Kaharingan heet de officiële godsdienst van de Dayak. Het grootste deel van hen is inmiddels christelijk, maar dat is nooit een reden om de rituelen van het oude geloof over boord te zetten. Net zoals wij ook nog steeds onze heidense gewoonten - het opzetten van een kerstboom bijvoorbeeld - moeiteloos combineren met christelijke gewoonten. De creativiteit en het opportunisme van de mens zijn grenzeloos.

Mongolië • Centraal Mongolië

Offer, Mongolie

Mongoolse schapenherder bij een offerplaats. Nadat religie in Mongolie gedurende de communistische jaren, grofweg van 1930 tot 1990, verboden was, is het tegenwoordig weer terug in het straatbeeld. Naast het boedhisme, geldt dat ook voor het oorspronkelijke geloof van Mongolie: het (Siberisch) sjamanisme, waarbij de geestenwereld een belangrijke rol speelt. Overal langs de weg vind je sjamanistische offerplaatsen, als op de foto. Voorbijgangers lopen er drie rondjes omheen, en 'offeren' een paar steentjes. Automobilisten die geen tijd hebben om te stoppen, toeteren drie keer bij het passeren.

Mongolië • Ulaanbatar

Djenghis & Me

Mongoolse soldaten poseren bij het standbeeld van Djenghis Khan, in Ulaanbaatar, Mongolie. Terwijl de rest van de wereld de dertiende-eeuwse krijgsheer ziet als een van de wreedste veroveraars uit de wereldgeschiedenis, zijn de Mongolen zelf buitengewoon trots op hun roemruchte landgenoot.

Mongolië • Ulaanbatar

Make Fun, not War

Mongoolse soldaat op skates, op het Sukhbaatarplein in Ulaanbaatar. Ooit, in de dertiende en veertiende eeuw, waren de Mongoolse strijdkrachten onder leiding van Djenghis Khan en diens nazaten gevreesd over de hele wereld. De wreedheden die zij begingen waren legendarisch. In enkele tientallen jaren wist het leger van Khan het grootste rijk uit de wereldgeschiedenis te stichten. Strategisch en tactisch waren ze hun tijd ver vooruit, en ze beschikten over een uiterst effectief communicatiesysteem. In een week tijd wisten de boodschappers per paard informatie vanuit midden-Europa in het thuisland te brengen. Ook deden ze aan biologische oorlogsvoering avant-la-lettre: met builenpest besmette lichamen werden met een katapult over de muren van een belegerde stad geschoten.

Mongolië • Centraal Mongolië

Mongoolse sjamaan...b

Het sjamanisme - de oorspronkelijke religie van Mongolie - is weer terug sinds het einde van de communistische periode, begin jaren '90. Gedurende het grootste deel van de twintigste eeuw was elke vorm van godsdienst verboden, ontelbare boedhistische kloosters werden vernield, monniken en boedhistische en sjamanistische priesters werden vervolgd en soms vermoord. Sinds de democratie z'n intrede heeft gedaan, zijn de Mongolen op zoek naar de oude identiteit. Het Sjamanisme, dat al eeuwen voor de intrede van het boedhisme de 'staatsreligie' van Mongolie was, is daar een onderdeel van. Jonge sjamanen, zoals op de foto, blazen de oude traditie nieuw leven in. De sjamaan offert paardemelk aan de aarde, alvorens in contact te treden met de wereld van de geesten.

Schudden na gebruik

Tijdens een begrafenisceremonie van de Toraja, uit zuid-Sulawesi, is het gebruikelijk dat de dragers van de kist de overledene flink heen en weer schudden, om zich ervan te overtuigen dat hij of zij werkelijk niet meer leeft. Omdat de ceremonie meestal pas maanden of soms zelfs jaren na overlijden plaatsvindt, is het grootste verdriet al achter de rug, en is de plechtigheid een behoorlijk vrolijke gebeurtenis. De kist met het stoffelijk overschot is geplaatst in een houten omhulsel, dat de vorm heeft van de huizen waarin de Toraja van oudsher wonen. De daken van die huizen, zoals ook op de foto is te zien, lijken op de schepen waarmee de voorouders ooit naar het eiland zijn gekomen.

Torajaland, Sulawesi

Vier meisjes, tijdens de begrafenisceremonie ter ere van hun overleden oma, in Tana Toradja, Sulawesi. Oma is ruim twee jaar geleden overleden, maar nu pas is er voldoende geld voor de begrafenis. Die is dan ook niet mis: zo worden er onder meer 24 waterbuffels geofferd, en talloze varkens en kippen. Bij de Toraja is dit een volstrekt normale gang van zaken: alles staat in het teken van de reis die iemand aan het eind van het leven maakt naar het Hiernamaals. Al die tijd heeft oma, gebalsemd en wel, in het familiehuis opgebaard gelegen.

Kenyah-Dayak (2)

Zoals veel Dayak - de oorspronkelijke bewoners van Borneo - waren de Kenyah-Dayak tot kort geleden koppensnellers. Dat snellen van de koppen van leden van andere stammen had vooral een rituele betekenis: de schedel zou nieuwe energie toevoegen aan de nemer ervan, en in het Hiernamaals zou de geest van de overwonnene in dienst staan van die van de overwinnaar. Lichaamsversieringen zijn altijd uitbundig geweest bij de Dayak. De mannen dragen tatoeages, onder meer bestemd om elkaar in het Hiernamaals te kunnen identificeren. Zowel mannen als vrouwen kennen een 'long ears'-traditie, zoals de vrouw op de foto. Ooit was dat bedoeld om de edelen te onderscheiden van de slaven. Beide gewoonten verdwijnen in hoog tempo, alleen Dayak van boven de zestig zul je er nog mee zien. Tot verdriet van vele ouderen schamen de jongeren zich voor de oude gewoonten.

Kenyah-Dayak

Zoals veel Dayak - de oorspronkelijke bewoners van Borneo - waren de Kenyah-Dayak tot kort geleden koppensnellers. Dat snellen van de koppen van leden van andere stammen had vooral een rituele betekenis: de schedel zou nieuwe energie toevoegen aan de nemer ervan, en in het Hiernamaals zou de geest van de overwonnene in dienst staan van die van de overwinnaar. Zo nu en dan steekt de oude gewoonte de kop weer op. Toen er een jaar of tien geleden onrust ontstond tussen de Dayak en de (geïmporteerde) Madoerezen, werden er in korte tijd honderden Madoerezen onthoofd. Toch kan in dat verband niet worden gesproken van 'koppensnellen' in traditionele zin, juist vanwege het ontbreken van een rituele betekenis.

Bissu

De Buginezen van zuid-Sulawesi onderscheiden vijf geslachten, in plaats van twee. Naast man en vrouw zijn dat de Calabai (een man die zich als vrouw gedraagt), de Calalai (een vrouw die zich als man gedraagt) en de Bissu (een transseksueel). De Bissu heeft van oudsher een bijzondere plaats in de gemeenschap. Hij/zij wordt geacht in staat te zijn om te communiceren met de geesten uit de Bovenwereld, en zijn/haar advies wordt dan ook ingewonnen voor allerlei zaken van spirituele aard. In stamverbanden over de hele wereld worden mensen die van de norm afwijken - homoseksuelen, transseksuelen - verbannen uit de gemeenschap, of zelfs vermoord. De Buginezen hebben een hoogst elegante oplossing gevonden voor het 'probleem' van de andersgeaarden: aan hen worden bovennatuurlijke kwaliteiten toegedicht, waardoor ze een gewaardeerd lid van de stam kunnen blijven.

De avond valt in het

Op en rond het Tempe-meer, in zuid-Sulawesi, wonen de Bugis, een volk dat bekend staat als zeer ervaren zeevaarders. Hun hele leven draait om water: ze wonen er op, leven er van, en de Buginezen staan bovendien bekend als uitstekende botenbouwers. In vroeger dagen waren ze beruchte piraten, die op strooptocht gingen tot voor de Australische kust.

In het land van de...

De Buginezen, van oudsher beruchte piraten en geduchte concurrenten van de Hollanders op de specerijenhandel, wonen op Sulawesi nog steeds in hun waterhuizen. Het is geen straf om daar een zonsondergang mee te maken.

Argentinië • Patagonie

Patagonie

Perito Morenogletsjer, Patagonie. Nooit had ik het gevoel verder van huis te zijn dan tijdens mijn verblijf in zuid-Patagonie. Een haast ongelooflijke leegte en stilte, afgezien van de altijd aanwezige wind.

Argentinië • Andes

Indiaanse, in de Ande

Op 4200 meter hoog in de Andes begon ik toch wat kortademig te worden. Zo niet deze vrouw, die op deze hoogte is opgegroeid. Naar het schijnt helpen de coca-bladeren - die ze vrijwel permanent kauwt - ook tegen de verschijnselen van hoogteziekte.

Zimbabwe • Harare

Meisje, Zimbabwe

Ooit was Robert Mugabe een vriend en mede-strijder van Nelson Mandela, maar zoals dat vaak gaat, werd hij gecorrumpeerd door de macht. Hij bracht z'n land naar de rand van de afgrond. Onder meer door de enorme inflatie was er een paar jaar geleden geen schoolmeester of verpleegster die nog naar het werk ging: het salaris was de volgende dag al niets meer waard. Een hele generatie kinderen was daar het slachtoffer van.

India • Mumbai (Bombay)

Ex-prostituees, Mumba

Gisteren het slechte nieuws (http://www.columbusmagazine.nl/azie_en_midden-oosten/india/mumbai_bombay/reisreporter/fotos/383298.html), vandaag een hoopvoller beeld: Twee jonge meisjes die zijn gered uit een bordeel, worden gedurende een paar maanden opgevangen in een safe-house, zodat ze zich enigszins kunnen voorbereiden op een terugkeer in de maatschappij.

India • Mumbai (Bombay)

Baby in een bordeel,.