De 21 mooiste dorpen van Nederland op een rij
Frankrijk heeft Les plus beaux villages de France, Italië I borghi più belli d’Italia en Spanje Los pueblos más bonitos de España: prestigieuze lijsten waarop de schoonheid van dorpen wordt gevierd. Ook in Nederland is er aan mooie dorpen geen gebrek, maar een gezaghebbende officiële lijst ontbreekt. Tot nu dan. Onze lezers brachten hun stem uit: dit zijn de 21 mooiste dorpen van ons land, handig opgedeeld per provincie.
Friesland
1. Makkum
Foto: Getty Images
Bij een sprookjesachtig dorpscentrum met meer dan vijftig rijksmonumenten hoort een wapen met een sprookjesfiguur. Een gouden zeemeermin siert het schild van Makkum, met in haar handen een zeilend schip en een kalkoven. Makkum was de Poort naar de Zuiderzee, maar de bouw van de Afsluitdijk maakte een einde aan de gouden dagen van de visserij. Daarvoor in de plaats kwam het gouden zand van Makkum Beach. Het enorme strand is een van de kitesurfhotspots van Friesland, met daarachter een gezellige boulevard voor iedereen die de waaghalzen liever van een veilige afstand bekijkt.
2. Schiermonnikoog
Foto: Getty Images
De dynamiek van de Waddenzee, waar eb en vloed het leven bepalen, zie je terug in veel dorpjes op de eilanden. Schiermonnikoog telt slechts één dorp, sinds de laatste huizen van het gehucht Westerburen op Tweede Kerstdag 1760 kopje onder gingen. Even verderop ontstond Oosterburen — Aisterbun voor de eilanders; gewoon Schiermonnikoog voor ons. Met straten die van oost naar west lopen, om de kracht van de zeewind te temperen. Veel van de inmiddels bijna drie eeuwen oude huisjes staan nog altijd fier overeind, net als de walviskaken in het centrum van het dorp. Maar voor een deel van de eilandgeschiedenis moet je dieper graven. Van 1893 tot 1945 was Schiermonnikoog bezit van de Duitse familie Von Bernstorff. Het had niet veel gescheeld of het meest noordelijk gelegen dorp van ons land stond niet alleen op onze lijst van mooiste dorpen, maar ook op die van onze oosterburen.
Groningen
1. Bourtange
Foto: Getty Images
Van Spaansgezinden tot de Bisschop van Münster en zijn trawanten, allemaal verslikten ze zich in het drassige moeras rond Bourtange. De enige weg in de wijde omgeving leidde via dit vestingdorpje waar je onmogelijk omheen kunt. Nog altijd waan je je in het stervormige dorpshart in 1742. Het inspireerde zelfs Lonely Planet, want waar heel Nederland buiten de Randstad voor hen één onbekend moeras is, schopte Bourtange het als enige dorp uit onze lijst tot in de beroemde reisgids.
2. Niehove
Foto: Getty Images
Tweeduizend jaar geleden was de Waddenkust de drukst bebouwde streek van ons land. Een immense archipel van kunstmatige heuveltjes — de Friese terpen en Groningse wierden — bood bescherming tegen het onvoorspelbare zeewater. Een van de mooist bewaarde wierdedorpen is Niehove. Als spaken van een wagenwiel lopen alle straatjes naar de dertiende-eeuwse kerk in het midden van het dorp.
3. Winsum
Foto: Simone Wittgen
De ANWB verkoos Winsum tot allermooiste dorp van Nederland. ‘Een levendig dorp met de voorzieningen van een kleine stad, heerlijke straatjes om doorheen te dwalen, twee kerken, twee molens en dat schitterende Winsumerdiep, een blauwe ader door de bebouwing. Een prachtdorp!’, oordeelde de jury. En Winsum oogt niet alleen mooi met zijn herenboerderijen uit de zeventiende en achttiende eeuw en Amsterdamse School-architectuur: het is er ook nog eens goed toeven, met goeie kroegen in een gemoedelijk en levendig centrum.
Drenthe
1. Orvelte
Oerdorp Orvelte is geen museumdorp, maar een levend monumentendorp. Het verschil? Bij een museumdorp wandel je door een wat stijve reconstructie, goed bedoeld maar zelden bruisend, met een realistische kans dat je op de foto kunt in kledij uit grootmoeders tijd. In de rietgedekte Saksische boerderijen van dit duizend jaar oude esdorp daarentegen wordt gewoond en gewerkt. Daar moet je wel wat voor over hebben: met je auto kom je Orvelte niet in.
2. Frederiksoord
Foto: Miranda Drenth
In het in 1818 gestichte dorp Frederiksoord is het alsof je terugreist in de tijd. De karakteristieke koloniehuisjes met een enkel klein raampje onder een rieten kap liggen in een orthogonaal landschap: hier leiden geen kronkelende weggetjes naar een gezellige brink, maar lopen beukenhagen en rijen eiken keurig in het gelid naast loodrecht op elkaar staande straten. Frederiksoord is een planmatig gebouwd dorp zonder centrum, dat niet alleen in ons eigen land uniek is. Vorig jaar voegde Unesco het dorp toe aan de werelderfgoedlijst.
Overijssel
1. Vilsteren
Foto: Foto: Rob Huibers/Hollandse Hoogte
In de veertiende eeuw kocht de familie Van Vilsteren een groot stuk land aan de Overijsselse Vecht. Door de eeuwen heen werden hierop het statige Huis Vilsteren, de St. Willibrorduskerk, de Vilsterse molen en verschillende boerderijen gebouwd. Nog altijd herken je de huizen en boerderijen van het dorp aan hun donkergroen met lichtgele luiken, het wapen van de Van Vilsterens. Dat maakt Vilsteren uniek: het is het enige dorp in Nederland dat in zijn geheel op erfpachtgrond van een landgoed is gebouwd. De dorpsbewoners betalen jaarlijks pacht — nauwkeuriger gezegd canon — aan de familie die het landgoed bezit. Middeleeuwse toestanden? Nee hoor, maar voor een romantische reis terug in de tijd ben je in Vilsteren op de juiste plek.
2. Kalenberg
Foto: Getty Images
Tot ver in de vorige eeuw kon je het dorpje Kalenberg alleen over het water bereiken, en zelfs nu nog zijn de woningen aan de zuidkant van de Kalenbergergracht alleen door een fietspad en tal van kleine bruggetjes met elkaar verbonden. Per fluisterboot langs rietgedekte boerderijen aan het water, klinkt dat misschien bekend? Dankzij de afgelegen ligging, aan een doodlopende weg en midden in Nationaal Park Weerribben-Wieden, blijft Giethoornse drukte Kalenberg bespaard.
Gelderland
1. Bronkhorst
Foto: Getty Images
Welkom in het kleinste stadje van Nederland: geen nieuwbouw, geen auto’s en, alsjeblieft, geen factchecking — want in Staverden zijn ze het niet eens met deze claim to fame. Met stadsrechten, oude stadsboerderijen en amper honderd inwoners is het schilderachtige Bronkhorst aan de IJssel beslist een kanshebber voor de titel ‘Mooiste stadje van Nederland’.
2. Radio Kootwijk
Foto: Getty Images
Werken vanuit huis was altijd al een tophit bij Radio Kootwijk. Rondom de radiozender ontstond het gelijknamige en idyllisch gelegen dorp, met in de achtertuin niet alleen het opvallende industriële radio-erfgoed in art-decostijl, maar ook de zandverstuivingen van het Kootwijkerzand en de bossen van de Hoge Veluwe.
Flevoland
1. Urk
Foto: Getty Images
In een overzichtelijke provincie waar alle straten, waterwegen en plaatsen netjes in het gareel lopen, is Urk een opvallende uitzondering. In het piepjonge Flevoland is dit vissersdorp hoogbejaard — het voormalige eiland wordt al twintig keer langer bewoond dan de steden Almere en Lelystad. Je leert Urk pas echt goed kennen tijdens een ginkiestocht, dwalend door het doolhof van smalle dorpssteegjes (ginkies).
2. Schokland
Foto: iStock
De zee geeft, de zee neemt. Niet noodzakelijk in die volgorde, want nadat de laatste bewoner het door stormen bedreigde eiland verliet, werd Schokland in 2008 opnieuw een echt dorp. Tegenwoordig telt de woonterp, met daarop houten huisjes in Zuiderzeestijl en Museum Schokland, weer een handjevol inwoners.
Utrecht
1. Lage Vuursche
Foto: Getty Images
Je zou een complete landgoedgids kunnen maken over de omgeving van Lage Vuursche, een bosdorpje op de Utrechtse Heuvelrug met achttiende- en negentiende-eeuwse huisjes die rechtstreeks uit de boeken van Anton Pieck lijken te komen. Waar de meeste dagjesmensen zich in de gezellige dorpsstraat tevredenstellen met een pannenkoek, schuift onze koninklijke familie liever aan voor een dessert op een van de landgoederen in de directe omgeving. Kasteel Drakensteyn, Kasteel de Hooge Vuursche, Paleis Soestdijk, de Ewijckshoeve, Landgoed Pijnenburg en Landgoed Eyckenstein liggen allemaal binnen een straal van enkele kilometers van het dorp.
Noord-Holland
1. De Rijp
Foto: Getty Images
De Rijp werd in de Gouden Eeuw stinkend rijk door haringvisserij, walvisvaart en hennep. Het geld werd goed besteed, getuige het monumentale raadhuis, de statige kapiteinswoningen en de kleurrijke oude huisjes in Zaanse stijl aan de grachten.
2. Den Hoorn
Foto: Getty Images
In Den Burg is meer te doen, voor de duinen en de zee ga je naar De Koog en Oudeschild heeft museum Kaap Skil en een indrukwekkend maritiem verleden. Maar het mooiste dorp van Texel? Dat is kunstenaarsdorp Den Hoorn, met zijn galerieën, Schotse whiskybar en het knusse Walvisvaarders Huisje.
Zuid-Holland
1. Ouddorp
Foto: communitylid The Miss Marple
Op het meest westelijke puntje van het eiland Goeree-Overflakkee ligt Ouddorp, dat tot twee keer toe werd verkozen tot 'Beste badplaats van Nederland'. Met bijna achttien kilometer zandstrand vind je hier altijd wel een plekje naar je zin. De wandeling naar de Noordzee leidt door een voor Nederland uniek schurvelingenlandschap: aarden wallen die de boeren in de middeleeuwen om hun akkers aanlegden. De wallen vormden niet alleen de begrenzing van hun land, maar hielden ook het opstuivende duinzand tegen en werden zo door de eeuwen heen steeds hoger, tot ruim twee meter hoog.
Zeeland
1. Dreischor
Foto: ANP
Je vindt ze op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden en verder nergens anders: ringdorpen. Dorpen met een kolossale kerk als stralend middelpunt, daaromheen het kerkhof en een gracht en daar weer buiten een straat met knus opeengepakte huisjes. Met stip het mooiste ringdorp is Dreischor op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland.
2. Sint Anna Ter Muiden
Foto: Getty Images
Slenterend over de kasseienstraatjes voor de markante stompe toren is het moeilijk voor te stellen dat Sint Anna ter Muiden ooit een bloeiende handelsstad was. Ongeveer vijftig personen wonen er nog in het enige Nederlandse plaatsje dat in zijn geheel is uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht.
Noord-Brabant
1. Drimmelen
Foto: Getty Images
De monumentale achttiende- en negentiende-eeuwse panden aan de charmante Herengracht vormen een beschermd dorpsgezicht, maar het is de omringende natuur die Drimmelen een van de mooiste plekjes van Noord-Brabant maakt. Vanuit de jachthaven steek je per kajak of fluisterstille elektrische sloep de rivier de Amer over naar Nationaal Park De Biesbosch, het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa. In dit doolhof van ondiepe lagunes, kreken en verdronken polderland kun je kiezen uit acht wandelroutes op riviereilanden die alleen via het water bereikbaar zijn. Ook vanuit Drimmelen zelf is het mooi wandelen. In natuurgebied De Worp hebben bevers het prima naar hun zin. De dieren zijn de Amer overgestoken en wie goed speurt, ontdekt in het moerasbos sporen van hun aanwezigheid.
Limburg
1. Elsloo
Foto: Getty Images
Dat het in Elsloo mooi wonen is, dat is al een poos bekend. Al zevenduizend jaar zelfs. In Elsloo en buurdorp Beek vestigden zich de Bandkeramiekers, de eerste boeren van Europa. Elsloo staat dan ook bekend als het oudste boerendorp van Nederland. Naast de vruchtbare lössgrond van de Limburgse heuvels zorgde ook de Maas voor welvaart. Boven op de Maasberg, de enige kasseienhelling in Nederland, bouwden rijke Maasschippers hun bakstenen huizen met spekbanden raamomlijstingen en rood met gele luiken.
Meer tips voor dagjes uit of weekendjes weg in Nederland? Lees dan
nu de nieuwste editie van In Eigen Land en kijk voor meer tips op
Vakantie
in Nederland.
Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
