Dit is het grootste natuurreservaat van Afrika - en zo wordt het gered
Ooit gehoord van Kavango Zambezi? Hoewel de naam minder herkenning oproept dan Kruger, Amboseli of Serengeti, is dit het grootste natuurreservaat van Afrika. En het is het onderwerp van een omvangrijk reddingsplan dat zowel wilde dieren als lokale bewoners een betere toekomst biedt. Namens het Wereld Natuur Fonds geeft Christiaan van der Hoeven sturing aan dit Kavango Zambezi-programma. Wij spraken met hem over zijn werk.
Kun je
kort uitleggen wat het reddingsplan in Afrika inhoudt?
‘Sinds 2006 werkt WWF samen met Peace Parks Foundation, African Parks en lokale natuurorganisaties aan de creatie van een grensoverschrijdend natuurreservaat dat zich uitstrekt over Zambia, Zimbabwe, Botswana, Namibië en Angola: Kavango Zambezi (kortweg KAZA). Er wordt onder andere gewerkt aan het tegengaan van verdroging, het stimuleren van duurzame landbouw en het verbinden van geïsoleerde natuurparken. De dieren en mensen die in dit gebied leven en wonen moeten hier uiteindelijk van profiteren. Een belangrijk onderdeel van dit reddingsplan is de verdeling van de olifantenpopulatie. Pas als alle natuurgebieden in het KAZA-gebied een veilige leefomgeving kunnen bieden, zullen de dieren zich verspreiden en kunnen er nieuwe banen en inkomstenbronnen worden gecreëerd.’
Kaart: Het Wereld Natuur Fonds werkt samen met Peace Parks Foundation, African Parks en lokale natuurorganisaties aan de creatie van een grensoverschrijdend natuurreservaat binnen dit KAZA-gebied.
Waarom is het nodig om voorbij landsgrenzen te kijken en te denken?
Het ideale sceanario is dat een olifant straks ongehinderd van Botswana naar Zambia kan lopen en weer terug. Foto: Christiaan van der Hoeven
‘Vanuit de biologie gezien bestaan er geen landsgrenzen. Zo’n
olifant gaat daar waar eten en water is. Weg van drukte, stress en
conflicten. Die moet gewoon vrij kunnen bewegen om in leven te
blijven. De Afrikaanse landen zijn gebaat bij een gezonde
olifantenpopulatie. Het dier behoort tot de Big Five en
vormt de basis voor toerisme. Om die basis goed te krijgen en
om de olifantenmigratie mogelijk te maken, moeten de landen
samenwerken. Het fundament ligt er al: de vijf KAZA-landen hebben
op ministerieel en presidentieel niveau afspraken gemaakt. Hekken
worden weggehaald en corridors vrijgemaakt. Daarnaast werken
ze aan de totstandkoming van beschermde gebieden en
drinkwaterplekken. Het ideale scenario is dat zo’n olifant straks
van het zuiden van Chobe National Park in Botswana naar het noorden van
Kafue National Park in Zambia kan lopen. Zodra
het te droog is, trekt hij weer terug naar de Okavangodelta, waar altijd water is.
Daar komt bij dat de landen hun beleid op orde moeten hebben. De
natuurbescherming in Zambia en Zimbabwe dient even goed te zijn als
die in Botswana, want anders trekken de olifanten alsnog weg. Over
al dit soort zaken kun je afspraken maken. Denk daarbij ook aan de
visumplicht. Voor jou als reiziger is het natuurlijk veel handiger
als je met één visum zowel de Zambiaanse als Zimbabwaanse kant van
de Victoriawatervallen kunt bekijken, in plaats
van dat je anderhalf uur bij de grens moet wachten.’
In zuidelijk Afrika wonen veel inheemse groepen. Hoe kunnen zij hun toekomst veiligstellen?
Lokale gemeenschappen hebben vaak meer last dan profijt van wilde dieren. Foto: Christiaan van der Hoeve
'Lokale gemeenschappen hebben vaak meer last dan profijt van wilde dieren. Olifanten vertrappen akkers, nijlpaarden eten oogst en krokodillen doden mensen. Het compenseren van die schade is een pleister op de wonden, maar dat lost het fundamentele probleem niet op: zo’n boer heeft nog steeds last van de dieren. Wij willen ervoor zorgen dat die schade onderdeel wordt van de bedrijfsvoering. Om dat te bewerkstelligen hebben we verschillende projecten opgezet. Één daarvan is agro-ecologie, ofwel boeren die samenwerken de natuur. Door diversiteit in gewassen te stimuleren zijn boeren minder afhankelijk van pesticiden en kunstmest, hebben ze een grotere voedselkeuze en - zeker in droge gebieden - hogere opbrengsten.
Elders in het KAZA-gebied proberen we de migratie van dieren te stimuleren door corridors aan te leggen. Hoe doen we dat? Allereerst gaan we praten met de dorpen die op de trekroute van de dieren liggen. 'Kunnen we afspreken dat jullie de olifanten de ruimte geven en dat jullie daar dus géén akkertjes en huizen bouwen, en de corridor afbakenen? Dan gaan wij zorgen dat jullie op een commerciële manier gecompenseerd worden.' Inmiddels hebben we één test gedaan, samen met het drankmerk Kahlúa, dat bereid was om hier een bedrag tegenover te stellen. Na een jaar bleek dat de corridor daadwerkelijk door olifanten werd gebruikt en dat de dorpelingen hun afspraken waren nagekomen. Het geld ging rechtstreeks naar het dorp en werd uiteindelijk door hen gebruikt om patrouille-uitrustingen te kopen en een hek aan te leggen. Die keuze — niet een akkertje, met alle risico’s van dien, maar een corridor voor het wild — kan zo dus leiden tot een inkomen.
In KAZA vind je ook veel communityled tourism initiatieven. Dit zijn vaak eenvoudige lodges, gerund door de lokale bevolking, met allerlei bedrijfjes eromheen, zoals cafés, restaurants en souvenirstallen. Als je duurzaam wilt reizen en de lokale economie wilt stimuleren, dan is dit by far de beste optie. Aan de andere kant heb je het professionele toerisme, in allerlei gradaties, van lodges met nul interesse in duurzaamheid tot lodges die er juist vol op inzetten. Dat laatste gebeurt in Namibië. In de conservancies hebben ze het principe omgedraaid — niet de overheid, maar de lokale bewoners hebben het mandaat over het land. De mensen daar beheren het gebied en strijken zelf de opbrengsten op. Ze betalen nog steeds belasting, maar vóór de afdracht betalen ze zichzelf al uit. Dat scheelt een hoop! En belangrijker nog: de bewoners bepalen wat er gebeurt. Hoeveel lodges bouwen we? Hoeveel toeristen staan we toe? Managen we de lodges zelf of besteden we het uit? Met deze aanpakken weten we zeker dat de lokale bevolking gemotiveerd is om het wild in hun gebied te beschermen. Ik vind dat je als reiziger naar dit soort mogelijkheden moet zoeken. Dus niet alleen: waar kan ik mooie dieren zien? Maar ook: hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn geld goed besteed is en bijdraagt aan een betere toekomst voor mens en dier?'
Nog meer reisinspiratie? Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
