Leven en werken met de natuur: de traditionele ambachten van de Wadden
De ambachtslieden die wonen, werken en leven in het Waddengebied zijn een reden op zich om naar de noordkust af te reizen. Geert Jan Hahn en Tim Bilman gaan je voor en ontmoeten schapenscheerder Nico, kustvissers Jan en Barbara en palingrokers Gaele en Alma.
Luister naar de podcast ...
In deze aflevering waarderen we unieke ambachten. We reizen
vanaf de Dollard langs de Waddenkust, doorkruisen 't Hogeland van
Groningen en buigen af richting het Lauwersmeer. Onderweg
schetsen we de bijzonderste werkplekken voor je, in
samenwerking met de locals.
Tip: deze podcast is geweldig om te luisteren
in de auto of tijdens een wandeling in de natuur. Open Spotify en
klik op het plusje om deze op te slaan voor later!
Deze podcastserie is mogelijk gemaakt door het Interreg-project, de Waddenagenda.
... en lees het verhaal!
Nico de schapenscheerder is druk in de weer met zijn schaapscheermachine. Diverse dieren moeten eraan geloven vandaag: hun vacht gaat eraf. Een routineklusje. ‘Ik doe dit werk al vanaf mijn zestiende’, zegt Nico terwijl hij het schaap in een houdgreep houdt om de nageltjes te knippen. ‘Hoeven bekappen, op zijn Gronings’, lacht hij. ‘Ooit ging ik als beginneling met mijn neef mee. Hij scheren, ik vangen. Nu ben ik 69 jaar oud. Het beroep sterft uit, maar het werk blijft leuk.’
Nico komt uit Eppenhuizen, even verderop, en is verknocht aan ’t Hogeland, een weids natuurgebied dat vol ligt met wierden, kunstmatige heuvels, en maren, smalle en ondiepe stroompjes. Ertussenin grazen schapen. ‘Het schapenscheren is geen dagelijks werk meer, maar ik hoop dit nog even te mogen doen.’
Het schapen scheren is geen dagelijks werk meer. Foto: Tim Bilman
Hoe Zoutkamp zoet werd
Toen Nico op de lagere school zat, was het Lauwersmeer nog de Lauwerszee. In 1969 ging de zee ‘dicht’ en werd het een meer. Voor een schapenscheerder geen probleem, voor de vissers in het West-Groningse Zoutkamp des te meer. Gaele Postma is palingroker en vijfde generatie palingvisser. En net als het schapenscheren zijn ook dat beroepen die steeds minder worden beoefend. ‘Er zijn nog ongeveer honderd palingrokers in Nederland’, weet Gaele, terwijl hij met een schuin oog de temperatuur in het rookhok meet. Zo’n 350 palingen hangen hier goudbruin te worden.
Gaele is binnenvisser. Maar voor zijn vader was het geen pretje dat de Lauwerszee werd dichtgelegd, vertelt Alma, de vrouw van Gaele, op het terras van de viswinkel naast de rokerij. ‘Het is goedgekomen met Zoutkamp, maar de eerste jaren was het hier doodstil. Alle schepen moesten naar Lauwersoog aan de kust. De boot uit Schiermonnikoog kon hier ook niet meer komen.’ Ironisch genoeg werkte háár vader bij Rijkswaterstaat. ‘Hij heeft juist geholpen bij de drooglegging. Maar toen kenden zij en wij elkaar nog niet. Het is tegenstrijdig, maar iedereen doet zijn werk.’ Sinds een jaar of twintig is Zoutkamp volgens Alma weer opgekrabbeld. ‘Nu zie je dat het water ons weer heel veel geeft. Ruimte en frisse lucht, paling en garnalen, werkgelegenheid en toeristen. Zoutkamp bloeit weer.’
Er zijn nog ongeveer honderd palingrokers in Nederland. Foto: Tim Bilman
De mooiste ambachten ter wereld
Als wij Jan en Barbara Rodenburg-Geertsema ontmoeten, zijn ze net weer terug aan wal, na een aantal dagen op zee. ‘Het was heet. Koud. Nat. Leuk. Heel druk,’ somt Barbara op. De kustvissers runnen een restaurant op het havenhoofd van Lauwersoog, ’t Ailand, en werken zich volledig uit de graat. Om de situatie te schetsen: het tweetal gaat eerst vier dagen de zee op om vis te vangen. Na het aanlanden op donderdag is er geen tijd om uit te blazen, maar moet de vis gewogen worden, gekoeld, moeten tellingen en bestellingen worden verwerkt, busjes worden schoongemaakt en volgt ergens in de avond een rustmomentje met een colaatje. Om vervolgens om vier uur ’s ochtends weer een wekker te horen, die aangeeft dat de dag begint en voor Jan in het teken staat van een bezoek aan markten in de Randstad om zijn vis te verkopen. Barbara runt in het weekend het restaurant.
Met het vuil nog op het gezicht staan Jan en Barbara ons in de koelcel te woord. In tientallen bakken liggen onder meer zeebaarzen, harders en wilde wadoesters uitgestald. Nog nooit heb ik mensen zo druk gezien en tegelijkertijd zo passievol horen praten over hun gebied. Het is hun way of life.
‘Kunnen jullie omschrijven wat het Wad voor jullie betekent?’ vraag ik. Barbara doet een meer dan dappere poging. ‘Je bent heel klein in een ontzagwekkende en indrukwekkende omgeving. Dat je daar dan dag en nacht in mag werken, is geweldig. Ik kan niets anders zeggen.’ Jan vult aan: ‘Dit is gewoon onze habitat. Een heel belangrijk natuurgebied waarin we wonen, werken en leven.’
De deur van de koelruimte gaat weer dicht. De telefoon gaat non-stop, bestellingen moeten verwerkt worden. Een half uur later neemt Jan toch even tijd voor een colaatje. Het vuil staat nog steeds op z’n gezicht. Maar dat neem je voor lief, als je werkt in die ontzagwekkende achtertuin.
Leer meer over de ambachten van het Waddengebied
Paling zoals paling hoort te zijn. Probeer ook de gerookte poon en de stoofaal. Om je vingers bij af te likken.
Eten wat het Wad schaft, is hier het credo. Uitzicht over het wad en Schiermonnikoog.
Het is een van de specialiteiten: dineren op de zeedijk in Noordpolderzijl. Kokkin Janet maakt een maaltijd voor je klaar met lokale ingrediënten als zeekraal en lamsoor. Vraag Ingrid Koetzier naar de mogelijkheden.
Foto- en verhalenroute (54 kilometer) over de lokale aardappelboeren langs de Waddenkust. Onderweg fiets of rijd je langs portretten.
‘Follow the Blue Line’ en kom erachter hoe vlas wordt geteeld en bewerkt. Start bij Kleine-Lijn, een textieldrukkerij met een theetuin en winkel.
Nog meer reisinspiratie? Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief! Kun je geen genoeg krijgen van het Waddengebied? Bestel dan nu onze In Eigen Land Waddenspecial voor slechts €4,99!
