Memento Park met beelden uit het communistische tijdperk
Boedapest
Hongarije
Flashpacker
Memento Park met beelden uit het communistische tijdperk
Van Lenin naar flash mob
Zouden ze van een standbeeld van Lenin nou echt dakpannen hebben gemaakt? De buschauffeur wijst op een Intratuin-achtige vestiging waar ik alleen maar displays met dakpannen zie. Ik kijk hem niet-begrijpend aan en herhaal mijn gewenste bestemming: “Memento Park”. Gelukkig herhaalt nu ook de oudere Hongaarse passagier in vriendelijk gebrekkig Duits: “jawohl. Da, da ist es” en hij wijst voorbij de dakpannenverkoper naar een Griekse poort. Vanuit het centrum van de stad met de tram en bus is het een uur rijden naar Memento Park in het zuidwesten van Boedapest. Een rechtstreekse speciale bus doet het in een half uur, maar vertrekt maar één of twee keer per dag en met het OV reizen is hier nog lekker ouderwets zonder chipknip, maar met onbegrijpelijke kaartautomaten. Maar het is de moeite waard! Niet zozeer omdat je Lenin in baksteen- of dakpanvorm kan kopen, wel omdat je hem en zijn vele gevallen kameraden van weleer in graniet of brons kunt zien zoals ze tot de val van het communisme overal in Oost-Europa en dus ook in Hongarije stonden.
Kapitalistisch
Het waarom van een toegangspoort in Griekse stijl is mij onduidelijk, totdat een Engelse bezoekster mij later uitlegt dat de architect hiermee wil uitdragen dat het communisme iets van de eeuwigheid is, net als de tijd van de Grieken. Tja, dat valt nog te bezien in de huidige economische situatie, maar toen het park in 1993 opende was dit geen vreemde gedachte. Op z’n Hongaars wordt dat dan een Griekse poort met daarin links een beeld van Lenin en rechts een kubistisch beeld van Marx en Engels tezamen. Ertegenover leiden brede trappen naar een metershoge sokkel waarop slechts een paar gigantische laarzen staan. Bij de kassa reken ik de 1500 Forint af, ongeveer 5 Euro. Na drie beelden gezien te hebben mis ik toch wel wat uitleg, want er staat niets bij de sculpturen geschreven, wel staan er nummers bij. Op mijn vraag aan de caissière of ze een folder heeft met uitleg van die genummerde beelden wijst ze op een mooi boekje met als titel ‘In the shadow of Stalin’s boots’. Het boekje kost net zoveel als de entree, gratis folders met uitleg doen ze niet aan. Toch grappig, zo’n kapitalistische insteek bij een park dat het communisme herdenkt.
Marsepein
Met het boekje in de hand wordt heel veel duidelijker over de met name lokale, Hongaarse ontstaansgeschiedenis van het communisme, de opstand in 1956, de jaren van de Koude Oorlog en de prominente rol die het land speelde in 1989 bij de internationale val van dit tijdperk. Deze veertig beelden hebben allemaal in de stad Boedapest gestaan, veelal op belangrijke plaatsen, goed zichtbaar op pleinen, in parken en langs toegangswegen. In Moskou is een soortgelijk beeldenpark, genaamd Art Muzeon Sculpture Park, en ook dit park biedt een erg interessant beeld van een tijdperk. Net als in Moskou leidt ook in Boedapest de verwijdering van de beelden tot roerige en soms amusante verhalen. Zoals dat van een typerend Leninbeeld met een uitgestoken rechterarm om de juiste richting te geven aan zijn volgers. Deze werd zo snel en slecht gemaakt nadat de bezoekende Russische leider Chroetsjov opmerkte dat een dergelijk beeld bij een ijzerwarenfabriek miste, dat enkele jaren later de gaten er al in zaten en het heimelijk werd vervangen. De Hongaren ontdekten dit verhaal pas lang na de val van het communisme. Deze fabriek werd overgenomen en werd een brood- en marsepeinfabriek. Met Lenin ergens in een magazijn geplaatst tussen de zoete broodjes.
Eerste flash mob
Veel voor mij onbekende helden krijgen een persoonlijk tintje na het lezen van hun achtergrondverhaal. Zoals dat van de boekhouder Andre Sagvari. Een onopvallende jongeman die hielp bij de oprichting van de ondergrondse beweging. En organisator is van ’s werelds eerste flash mob! In 1941, dus ver voor Facebook of Twitter. Bij een herdenkingsdienst hadden 300 medestanders een herdenkingskransje onder hun jas verborgen en legden dit neer bij hun held van de opstand. Een zwaar verboden actie en zeer gevaarlijk. Ze verdwenen net zo snel als ze kwamen en gingen op in de aanwezige menigte. Een flash mob avant la lettre.
Bassie & Adriaan
In een barak is een kleine filmzaal ingericht. Het gaat over de geheime dienst van het land, toen een alledaags fenomeen in het leven van willekeurige burger. Honderdduizenden Hongaren zijn op Stalinistische wijze achtervolgd, ondervraagd en gevangen genomen om hun vermeende antirevolutionaire activiteiten. In de filmzaal wordt een instructie/opleidingsfilm voor geheim agenten vertoond. Alle figuranten in de film zijn ook geheim agent en de tapes zijn pas onlangs ontdekt en vrijgegeven. De film is bijna lachwekkend door de amateuristische instructies. Waar denk je aan bij een geheim agent? Juist, een lange regenjas en een zonnebril. Dus de tip luidt: draag die jas alleen in de winter en die zonnebril alleen in de zomer, anders val je teveel op. Een scene in een park waarbij een agent-in-opleiding in paniek raakt als zijn te schaduwen object ineens op hem afstapt en hem om een vuurtje vraagt doet eerder denken aan de twee dieven B1 en B2 uit Bassie en Adriaan die worden uitgescholden door hun baas. Dit overkomt ook deze agent en ik vermoed dat hij zijn spionage-examen niet heeft gehaald. Uitleg hoe je een tas met daarin een fotocamera het beste op tafel plaatst in een restaurant of dat je bij een huiszoeking ook door de etenswaren moet roeren om te zien of de pot met suiker niet iets anders bevat doen daarentegen huiveringwekkend echt aan en dit gebeurde allemaal nog tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Maar de tijden zijn veranderd. De beelden staan nu in een park. En die laarzen? Die waren van Stalin. Ze meten ongeveer 1.80 en het beeld zelf was wel acht meter. In 1956 zaagden woedende burgers de Russische leider bij knieën af en trokken hem naar beneden met touwen. Zijn hoge zwarte laarzen bleven staan. Te zien in Memento Park in Boedapest.
Foto's
