Het is een ongewoon en wellicht controversieel uitstapje, de kreteksigarettenfabriek. Het is één van de interessantste dingen die je kunt doen in Surabaya, tweede stad van Indonesië en het rustiger broertje van overweldigend Jakarta. Kreteksigaretten zijn een Indonesisch fenomeen, sigaretten van tabak en kruidnagel die door een groot deel van de bevolking gerookt worden. In Surabaya verrees de eerste grote fabriek, in 1932, opgericht door een Chinees wiens levensverhaal de Indonesische variant van ‘the American dream’ vormt. Hij verving zijn Chinese naam door het Indonesische woord voor perfect: sampoerna. The Sampoerna House is vandaag de dag een wat protserig gebouw met een Nederlandse voorgeveltekst dat te bezichtigen is. Het levensverhaal van meneer Sampoerna en het productieproces van de kreteksigaret worden levendig en met veel gevoel voor detail verteld in het inpandige museum. Mocht het onderwerp van tevoren niet tot de verbeelding spreken; dit museum illustreert dat werkelijk alles interessant kan worden met de juiste toon en aankleding.
Na een rondleiding in goed Engels neemt de gids je mee naar boven en krijg je iets zeer ongewoons te zien: het productieproces letterlijk geïllustreerd door honderden vrouwen in een grote fabriekshal, vanachter een grote glaswand zichtbaar op de benedenverdieping. In een aparte kamer zit een tiental arbeidsters apart voor een close-up, en dat is alsof je naar een versneld afgespeeld filmpje kijkt, zo onwerkelijk vlug zijn de gemaakte bewegingen. Om van in trance te raken, je moet je er meermalen van vergewissen dat dit echt is. Iets om met fascinatie gade te slaan, en met het nodige ongemak – want het komt akelig dicht in de buurt van aapjes kijken. Het lijkt onmenselijk om iedere dag acht uur lang met één pauze deze bewegingen te maken, met de druk van stukloon in je nek hijgend – en dat is het waarschijnlijk ook. Kritische vragen aan de gids hierover leveren echter geruststellende antwoorden over arbeidsvoorwaarden op, voor wat het waard is. Het vormt in ieder geval een boeiende inkijk in een onbekende wereld.
Mocht je ervan bij willen komen is het mogelijk om wat te eten en drinken in het nabijgelegen Sampoerna Café, één van de gebouwen op het terrein, in een artnouveau-achtige ambiance. Hopelijk worden de fabrieksarbeidsters met de opbrengst hiervan op één of andere manier ook gesponsord…
De toegang van het museum zelf is gratis en een taxi brengt je erheen. Voor meer informatie zie de [url="http://houseofsampoerna.museum/" target="_blank"]website[/url].