Onverwachte Ontmoeting met de Sultan van Yogyakarta
Jogjakarta
Indonesië
Janhermens
Onverwachte Ontmoeting met de Sultan van Yogyakarta
In het centrum van Yogyakarta ligt het ommuurde paleis van de sultan, de kraton, die dateert uit 1755. Sultan Hamengkubuwono I is de ontwerper van de kraton en tegelijkertijd de stichter van het koninkrijk Ngayogyakarta Hadiningrat. De huidige sultan woont nog steeds in het paleis in de kraton.
De locatie van het paleis is niet willekeurig gekozen. De kraton ligt tussen twee rivieren, de Code in het oosten en de Winongo in het westen. Water is makkelijk voorhanden en tegelijkertijd is er geen overstromingsgevaar. Daarnaast ligt de kraton op één lijn met de zee in het zuiden en de vulkaan Gunung Merapi in het noorden wat mystieke voordelen met zich meebrengt.
Het paleis bestaat uit verschillende gebouwen, binnenplaatsen en paviljoens. Veel van deze gebouwen herbergen musea, o.a. over traditionele kledij en Javaanse heersers. In een aantal paviljoens vinden openluchtvoorstellingen plaats, bijvoorbeeld ‘Gamelan’ (muziek) en ‘Wayang Kulit’ (poppenspel met platte poppen).
De Kraton bestaat niet alleen uit het paleis, maar ook een stad, compleet met scholen, moskeeën en zo’n 25.000 inwoners. De welbekende vogeltjesmark, waar je overigens ook konijnen, apen, cavia’s en meer exotischer dieren kunt kopen, is ook te vinden in het complex van de Kraton.
Iets ten westen van de Kraton ligt het Waterpaleis, Taman Sari, het koninklijke zwembad dat in zeven jaar gebouwd is. Het was ooit onderdeel van een park vol paleizen en baden voor de Sultan en zijn harem. Helaas is daar alleen nog het Waterpaleis van over, waarin mannen en vrouwen in gescheiden baden mochten zwemmen en de Sultan toezicht hield vanuit de toren in het midden.
In de Kraton is een museum aanwezig dat is opgedragen aan wijlen Sultan Hamengkubuwono IX, de vader van de huidige Sultan Hamengkubuwono X. De vorige sultan was een bekend politiek figuur en leider in Indonesië. Ten tijde van de onafhankelijkheidsstrijd (1946 – 1950) steunde hij de voorvechters van de Indonesische republiek wat hem zeer gerespecteerd maakte onder de Indonesiërs. Hamengkubuwono IX was ook de eerste sultan die de Kraton openstelde voor publiek.
Tegenwoordig is de Kraton het onderkomen van Sultan Hamengkubuwono de Tiende. De macht van de Sultan is puur symbolisch en beperkt zich dan ook tot zijn eigen paleis en zijn tachtig dienaren.
De Kraton is voor publiek toegankelijk in de ochtend. Een aantal gebouwen is ook van binnen te bezichtigen. Het is belangrijk dat je gedekt gekleed gaat. Bij de ingang krijg je een gratis gids door het gebouw.
Toen ik in 1991 de Kraton bezocht, kreeg ik de gelegenheid de Sultan en zijn vrouw de hand te mogen geven.
In een van de gebouwen vond op dat moment een tentoonstelling plaats “Pameran Surat Emas Raja-Raja dan Naskah-naskah Nusantara” wat zoveel betekent als ‘Tentoonstelling van brieven van de Sultan en manuscripten van de eilanden tussen 2 werelden’. De tentoongestelde stukken waren afkomstig uit de privé-collectie van de Sultan, uit de British Library in Londen en uit de collectie van het Nationaal Museum en het Post Museum in Jakarta en mochten slechts 6 dagen tentoongesteld worden. Hieronder bevond zich ook de complete collectie postzegels van Nederlands-Indië vanaf 1864 tot 1945.
Tijdens mijn wandeling langs de collectie kwam geheel onverwacht de Sultan en zijn vrouw binnen, blijkbaar tegen alle protocollen in aangezien mijn gids zich verbaasd onmiddellijk op zijn knieën wierp, terwijl ik hem natuurlijk niet (her)kende. Alsof hij mij direct herkende, ik was de enige blanke op dat moment, kwam hij naar mij toe en vroeg waar ik vandaan kwam. Op mijn antwoord ‘Belanda’ sprak hij mij vervolgens in het Nederlands (!) aan om me welkom te heten en informeerde naar het waarom van mijn belangstelling aangezien dit toch een specifiek Indonesische tentoonstelling betrof waaraan in het buitenland nauwelijks ruchtbaarheid was gegeven.
Jammer genoeg mocht ik geen opnames maken, de camera moest bij de ingang in bewaring gegeven worden, maar dit is me altijd bijgebleven als een bijzonder en gedenkwaardig moment.
Vervolgens mocht ik hem en zijn vrouw begeleiden, samen met de gids natuurlijk, naar zijn garage die vol stond met blinkende modellen auto’s uit een vervlogen tijdperk. Zélfs van de vloer kon je hier eten! Hij bedankte voor het bezoek en vertrok vervolgens met één van de auto’s.
Mijn gids, nog steeds verbaasd, noemde deze ontmoeting uniek, zoiets had hij nog nooit meegemaakt. De Sultan moest wel een bijzondere dag gehad hebben!
Het leuke van deze gids is dat ik hem in alle jaren erna in reisverhalen van andere reizigers en toeristen steeds weer terug zag: hij was (is) diegene die aan bezoekers van de Kraton altijd om Nederlandse puzzelboekjes vraagt!
De oude stad van Yogya grenst aan de Kraton, haar verdedigingsmuren zijn nog altijd zichtbaar. Binnen de Kraton bevindt zich ‘Taman Sari’, het waterpaleis. Het paleis zelf is inmiddels enigszins vervallen, maar andere delen van het complex, met name het lustoord (vrouwenverblijf) is nog steeds in goede staat. Hier woonden ooit de 40 vrouwen van de Sultan.
Ook een onderaards gangenstelsel, ooit onder water, is nog duidelijk zichtbaar. Ventilatietorentjes steken nog steeds boven de wijk uit.
Tegenwoordig wonen in deze wijk trouwens veel batik-kunstenaars, die zowel klassieke als moderne doeken verkopen. Afdingen is een pré, maar besef dat bijna alles wat hier verkocht wordt op andere plaatsen in de stad vele malen goedkoper is.
Foto's
