Met een varken naar de begrafenis
Celebes (Sulawesi)
Indonesië
Fransvdg
Met een varken naar de begrafenis
In de jaren ’90 van de vorige eeuw ben ik drie zomers achter elkaar op het eiland Sulawesi geweest. Ik was daar als reisbegeleider met een groep Nederlandse toeristen. En dankzij goede lokale gidsen heb ik veel mogen zien van de bijzondere begrafenisrituelen in Torajaland.
Vanuit de plaats Rantepao hebben we in de omliggende dorpen kunnen kennis maken met Tau Tau beelden in de rotsgraven, als personificatie van de overledenen. En ook met het bijzondere fenomeen van de babybomen. Overleden baby’s die nog geen tandjes hebben werden er tot voor kort (en misschien nog wel) in een speciale boom bijgezet. Er werd dan een opening in de stam gemaakt en de baby werd in foetushouding bijgezet. Hierna werd het gat in de boom met een deurtje van boombast afgesloten.
Aan het eind van de oogsttijd, eind juli/begin augustus begraven de Toraja’s hun overledenen. Die zijn soms al maanden ervoor gestorven en hebben al die tijd gebalsemd met speciale kruiden “slapend” in de tongkonan (het familiehuis) liggen wachten op de uitgebreide rituelen die hier bij een begrafenis horen. Daar moet lang voor worden gespaard, want de gasten komen dan van heinde en verre. En ook toeristen zijn van harte welkom. Er worden speciale ruimtes en tribunes gemaakt van bamboe met daken van palmblad. Afhankelijk van de welstand van de familie worden er heel wat buffels geslacht. De hoorns komen aan de voorpaal van de tongkonan te hangen, als herinnering aan het gevierde “feest”. Ook varkens en kippen gaan voor de bijl, want bij zo’n begrafenis hoort een maaltijd voor iedereen die komt.
Het is de gewoonte dat ook alle gasten hun steentje bijdragen aan de hoge kosten. Maar wat neem je dan mee als geschenk voor de familie? Arme mensen komen lopend met een kip of een bamboebuis gevuld met tuak ( zelfgemaakte sterke drank). Als ze van verder weg komen rijden ze mee in de achterbak van een vrachtwagen met hun kippen en bamboebuizen. De rijkere gasten komen met een varken, dat met lianen in een soort van draagtas is gebonden of aan een bamboebuis hangt.
Maar wat doe je als toerist? Op advies van een andere reisbegeleider kwamen wij de eerste twee keer met suiker, zout en sigaretten. Maar de derde lokale gids gaf me het advies om ook een varkentje mee te nemen. Dat zou meer op prijs gesteld worden door de familie van de overledene.
Tja…..dat is dan toch wel even slikken, want je weet wat er met je cadeau gaat gebeuren. Na overleg in de Nederlandse groep besloten we om ons aan te passen aan de lokale gebruiken. Dus voordat we naar de plechtigheid reden bezochten we eerst een varkensboer. Daar werd een mooie dikke zeug uitgezocht. Het arme beest werd vakkundig achter in onze minibus onder de achterbank geschoven. Haar poten waren vastgebonden, maar haar snuit niet. De stumper liet dus regelmatig van zich horen, vooral als de chauffeur weer eens door een paar flinke kuilen crosste. De sfeer in de bus was eerst wat gespannen, maar soms werkte het geknor toch ook wel op onze lachspieren, als ontlading van onze nervositeit. Dit maak je als Nederlander zo niet vaak mee.
Aangekomen op het “feestterrein” werden we gastvrij ontvangen. We overhandigden ons varken en al snel hoorden we geluiden achter het struikgewas die er op wezen dat ons cadeau dankbaar was aanvaard. Het bloeddorstige tafereel van het kelen van ons cadeau is ons gelukkig bespaard gebleven. Maar op het middenveld werden wij daarna wel geconfronteerd met de geslachte karkassen van karbouwen. Zij lagen op palmbladen in de zon op de kookpotten te wachten. Desondanks smaakte het middagmaal prima.
Zo’n begrafenis kan meerdere dagen duren en opgevrolijkt worden met zang, dans en buffel- of hanengevechten. Er ging een nieuwe wereld voor ons open – wat een andere cultuur hier!
Foto's
