En hoe lang geleden is het dat ik deze foto nam? 23 jaar geleden alweer. En is het nu een foto met journalistieke waarde of met reizigerswaarde? Buiten de gebaande paden is het zeker. Het is een getuigenis.

Deze kinderen lachen, maar ze lachen alleen voor de foto. Want er valt niets te lachen. Of deze het hebben overleefd betwijfel ik. Een kans van 1 op 3 dat het zo is.

De eerste schoten zijn net gelost, ik ben getuige geweest van de eerste aanslag, en getuige van die ontelbare doden en bijna doden op straat en in de velden. Getuige van Rwanda.

Ik heb niet veel foto's van deze onbeschrijfelijke momenten. Een deel van de foto's is verloren gegaan, en vaak had ik niet het reflex om de camera te pakken. Op die momenten dat de ellende te groot was om aan te zien, of op die momenten dat ik zelf doelwit was.

Getuige van Rwanda. Het zijn foto's die ik op een bepaalde manier niet wil delen. Maar het zijn ook foto's die de moderne mens eraan helpen herinneren dat zo'n genocide gewoonweg niet nog een keer mag Nergens ter wereld.

Daarnaast verdient Rwanda een nieuwe kans als toeristisch land, met z'n wildparken en z'n zilverruggen. Het verleden kun je niet uitwissen maar het is goed om het land met andere ogen te zien. Toen ik er net aankwam, vlak voor de verschrikkelijke uitbarstingen van geweld, was het een land vol met vriendelijke en gastvrije mensen. En dat is het nu vast weer.

Alleen ik, ik ga er niet meer heen. Er liggen te veel herinneringen die ik niet uit mijn geheugen kan wissen.