Australië voor insiders: de Aboriginals van Arnhemland
In het Australische Arnhemland vind je nog échte Aboriginalcultuur in een woest en onaangetast landschap. Maar voor hoe lang nog?
‘Onze cultuur verdwijnt nooit!’, werd ons verzekerd door de dronken maar felle Aboriginalvrouw Gammjah in een troosteloze buitenwijk van Darwin, de bescheiden hoofdstad van het Northern Territory. ‘Hoe wij overleven? De blanke man zou zeggen dat ik een briefje invul bij de Sociale Dienst, voor geld. Het Aboriginalantwoord is dat we voedsel verzamelen in het bos en dat we jagen. We eten python, op het hoofd na, want dan val ik dood neer, haha!’ Gammjah is verslingerd aan drank en daardoor aan de stad. Haar levensverhaal is tekenend voor veel Aboriginals, wier cultuur – de oudste levende cultuur ter wereld – ten prooi is gevallen aan onderdrukking, armoede en alcoholisme.
Meest onaangetaste gebied van Australië
Gammjah komt oorspronkelijk uit Arnhemland, een gebied ten oosten van Darwin dat twee keer zo groot is als Nederland. Sinds 1978 is het – op een paar mijnen en toeristenaccommodaties na – weer helemaal in handen van de traditionele Aboriginallandeigenaren. Het reservaat is misschien wel het meest onaangetaste en ontoegankelijke gebied van Australië. En wij mogen op bezoek – met een felbegeerd toegangsbewijs. Maar heeft de beschermde status van het reservaat ook daadwerkelijk de buitenwereld buiten gehouden? En is hun leven er ook echt op vooruitgegaan? ‘Vooruitgang’ is een westers concept’, meent onze gids Vince Collins (48), een stevige, ronde kerel met rode wangen, een camouflageoutfit en een constante ‘no worries, mate’-uitdrukking op zijn gezicht. ‘Geloof me, het enige wat er voor de Aboriginals in Australië is veranderd, is opgelegd door de blanken. En dat is géén vooruitgang. Door armoede en slechte weerstand tegen alcoholverslaving gaan Aboriginals zo’n zeventien jaar eerder dood dan blanke Australiërs.’ We rijden al een paar uur over de Arnhem Highway, langs bossen, moerassen en savannes. En twintig miljoen termieten per hectare, met bijbehorende metershoge, grijze, puntige termietenheuvels. Vince: ‘De Aboriginals geloven niet in vooruitgang. Het gaat erom dat je morgen wakker wordt. En als je niet wakker wordt, nou ja, dan maakt het toch niet uit. The sun will rise, the birds will fly. Zo zien zij het.’
Aboriginal succesverhaal
Voor de komst van de blanken was drie uurtjes jagen per dag genoeg, vertelt Vince. Er werd tot een eeuw geleden ook druk gehandeld met de Indonesiërs. De rest van de tijd konden de mensen verhalen vertellen en kunst maken. Dat is allang niet meer zo, ook niet in Arnhemland. Net als in andere Aboriginalgemeenschappen elders in Australië vormt armoede een hardnekkig probleem. Toch is het reservaat in zekere zin een succesverhaal – de Aboriginals kregen hier in vergelijking tot andere stammen elders in Australië relatief vroeg hun land terug. Ook het vergunningenstelsel is vrij uniek en bijzonder strikt voor zo’n groot gebied – per dag mogen maar twintig vreemde voertuigen in het reservaat rondrijden. De Aboriginals kunnen er ongestoord leven en zowel de natuur als de cultuur zijn nog relatief puur.
Mensen die in lapjes rondrennen
Een uurtje of zes en twintig verhalen van Vince later stuiven we Gunbalanya binnen, een van de twee grotere Aboriginalnederzettingen in Arnhemland. Ik had ergens gehoopt dat de Aboriginals hier nog zouden leven als de ouders van Gammjah een generatie terug, als een soort Adam en Eva naakt in de bush. Maar het blijkt een heel gewoon dorp. Met gewone houten huizen. En Aboriginals in kleren. Al heeft hun huid de oerkleur van de roestbruine rotsen in de omgeving: bergen die miljoenen jaren zijn afgesleten door water, zand en wind. ‘Dat vind ik nou echt vervelend, dat mensen vaak denken dat we nog in lapjes rondrennen’, geeft Wilfred Gunwinjku te kennen, met zijn 48 jaar een van de oude, wijze mannen uit het dorp. ‘Onze situatie is veranderd! Wij lopen nu ook met een paspoort en kleren. Al vinden we ons land en onze tradities nog net zo belangrijk.’
Dreamtime
Dat landschap is voor de Aboriginals even onmisbaar als de
bijbel voor een strenge christen. Het vertelt ze een duizenden
jaren oud verhaal: over het ontstaan van de aarde, over hoe ze in
evenwicht met de natuur moeten leven, over hun voorouders en over
de Dreamtime. Wat dat precies is? ‘Dreamtime is
het heden, verleden en de toekomst’, zegt Wilfred, alsof het
vanzelfsprekend is. Oftewel: een soort parallelle tijdsdimensie
waarin de geesten van voorouders in het landschap aanwezig blijven,
en dan vooral op heilige plaatsen. Als een Aboriginal daarheen
gaat, naar die heilige plek, dan blazen zijn voorouders hem nieuwe
levenskracht in. Goed beschouwd kúnnen Aboriginals dus helemaal
niet fatsoenlijk leven zonder het land van hun voorouders. Wilfred
laat ons de heilige Injalak Hill achter zijn dorp Gunbalanya zien.
Tientallen, nee honderden okeren, witte en roodbruine
rotstekeningen zijn er geschilderd, variërend van zestig tot meer
dan dertigduizend jaar oud. ‘Kijk, hier zie je het voedsel van onze
voorouders: wallaby’s, rivierkrokodillen, pythons, vissen. Die eten
we in Arnhemland
nog steeds. We jagen en verzamelen. Veel gezonder dan dat eten van
de blanken uit de winkel.’
Ik vraag me af of er mensen zijn die méér van dit land kunnen
houden dan de Aboriginals. Zij weten als geen ander hoe je hier
morgen wéér wakker wordt. En als je niet wakker wordt, nou ja, dan
merk je daar toch niets van ... The sun will rise, the birds
will fly. Zeker hier.
Meer reisinspiratie opdoen voor Australië:
Zo vlieg je mee met een Australische postbode
De culturele hotspots van Sydney
5 x Australië voor avonturiers
Dit artikel is geproduceerd door Columbus Travel (© Columbus Travel 2015)
