550 km afzien door de woestijn van Turkmenistan
Turkmenistan
Azië
Jeroenkleiberg
550 km afzien door de woestijn van Turkmenistan
Ik heb vijf dagen de tijd om de ruim 550 km door Turkmenistan naar Oezbekistan te overbruggen. Dit is de geldigheid van mijn visum die ik na veel moeite uiteindelijk in Mashhad heb weten te krijgen. Van mijn aanvankelijke optimisme is weinig meer over als ik mij voor de vierde aaneengesloten dag tegen de wind in worstel, met temperaturen ver boven de 40 graden. Mijn zitvlak is schraal en beurs door het gestuiter door de vele gaten en kuilen in het verre van gladde wegdek. Thuis leek het vlakke Turkmenistan nog een gemakkelijke etappe te worden. Het ontbreken van bergen wordt echter ruimschoots gecompenseerd door de niet aflatende wind. In mijn hoofd malen allerlei gedachten als waar ik dit aan heb verdiend. Waarom mag ik niet genieten van de enige vijf dagen die ik ooit in Turkmenistan zal doorbrengen? Ik begin spijt te krijgen van de heiligschennis die ik in Mashhad heb gepleegd door als niet-moslim het heilige der heilige in de Iman Reza Shrine te betreden.
Het liefst vermijd ik het fietsen in een grote stad, maar Mashhad is opvallend fietsvriendelijk. Er zijn fietspaden, wat niet betekent dat er geen bushalte op wordt gezet of een lantaarnpaal of drie. Het leukste is dat mensen er massaal fietsen. Ik fiets met veel plezier een rondje mee om mijn succes van het verkrijgen van mijn Turkmeense visum te vieren. Ik ben niet de enige reiziger in Mashhad, wel een van de weinige niet pelgrims. Voor de Iraniërs is Mashhad een heilige stad. Jaarlijks komen er meer dan 26 miljoen pelgrims naar Mashhad om de laatste rustplaats van Iman Reza te bezoeken. In het gigantische complex van moskeeën en pleinen kom ik een zee van zwart en bloemetjesmotieven terecht. Vooral met de zonsondergang is het erg indrukwekkend om tussen de 10.000-en gelovigen rond te lopen, voor wie deze plek een bijzondere spirituele betekenis heeft. De sfeerverlichting gaat aan, er wordt massaal gebeden er is muziek en gezang. De tombe waar Iman Reza ligt begraven is voor niet-moslims niet toegankelijk, maar ik ben al zo ver gekomen dat ik mij in de maalstroom van mensen laat meevoeren om te ervaren wat deze plek met hen doet. Na afloop zie ik de mensen diep geroerd en vaak in tranen huiswaarts gaan.
Met voldoende spirituele bagage om de woestijn van Turkmenistan door te komen, meld ik mij bij de grens waar ik vriendelijk word ontvangen. Na een medisch onderzoek - wat bestaat uit de vraag of ik me goed voel, een hele hoop geschuif met papieren, heel veel wachten, het afnemen van een interview en een grondig onderzoek van al mijn bagage, word ik bijna drie uur later toegelaten tot het meest illustere land van Centraal Azië. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is Turkmenistan als zelfstandig land verdergaan. Het heeft zich ontwikkeld tot een van de meest repressieve dictaturen ter wereld. De absolute macht kwam te liggen bij de president, die een persoonlijkheidscultus ontwikkelde ter eer en glorie van zich zelf: Turkemenbashi, leider der Turkmenen. Zijn opvolger vierde de teugels enigszins, maar echt normaal kun je het hier niet noemen. De steden staan vol met wit marmeren kolossen van gebouwen, met een nooit ontbrekend portret of gouden standbeeld van de president die zijn bevolking waakzaam bekijkt. Internet is zeldzaam en ruimschoots gefilterd. Politie is in grote aantallen aanwezig en nog groter is het aantal stillen dat plotseling naast me staat als ik een praatje met iemand probeer te maken of een foto wil maken. Dat ik hier zo vrij rond loop lijkt men maar ongemakkelijk te vinden.
Turkmenistan is een gek land. De straten worden stofvrij gehouden door ploegen vrouwen in gekleurde jurken, gewapend met een bezem en een emmer. De plantsoenen en bermen staan vol bloemen waar ouderen de verzorging voor lijken te hebben. Op de akkers zie ik ploegen mannen en vrouwen met schoffels in de weer. Jongeren worden in pick-ups aan- en afgevoerd voor het zware werk op de velden. Opzichters staan nooit ver weg. De maatschappelijke dienstplicht lijkt hier in volle glorie te werken. Contact maken lukt me niet. Na een overnachting in een hotel word ik 's ochtends om 5.30 uur gewekt door luide muziek ter eer en glorie van de Turkmeense natie. Duizenden fietsers op identieke groene fietsen in bijna identieke trainingspakken passeren mijn hotel. Naast mijn hotel is er vlagvertoon en synchroon gedans wat in Noord-Korea niet zou misstaan. De uitgang van mijn hotel wordt geblokkeerd door een politieagent, de achteruitgang is men echter vergeten. Foto's maken is strikt verboden. Ik kom er achter dat dit de repetitie is voor 'World Bicycle Day' dat morgen plaatsvindt. Een serieuze aangelegenheid in Turkmenistan. Dat ik op moet passen met het stellen van vragen ondervind ik enige tijd later als ik word beboet vanwege het praten met werkers langs de weg.
Buiten al deze eigenaardigheden is Turkmenistan misschien wel het saaiste land waar ik ooit ben geweest. Landschappelijk is er echt niets te beleven. Het is vlak, dor, kaal en vreselijk eentonig. De wind heeft er vrij spel en dat zul je als fietser merken ook. Het enige aantrekkelijke aan Turkmenistan zijn de vrouwen in hun geweldig mooie jurken en hoofddoeken. Zij geven kleur aan dit verder zeer kleurloze land. Ik begrijp nu beter waarom ik maar een visum voor vijf dagen kon krijgen, meer tijd heb je hier echt niet nodig.
Foto's
