"button happy"

Door: Lione Kolsteren

Geplaatst op Mar 7, 2010

Kijkend naar reisfoto’s vraag ik het me wel eens af. Hoe beleven en doen anderen dat? Drukken we voortdurend, als Japanners, achter elkaar af, zodat we zeker niets missen en thuis wel kijken wat echt de moeite waard is? Of zijn we juist bedachtzaam: alleen als het ene mooie moment, uitzicht of gebeurtenis langs komt, komen we in stelling? Dan moet je wel snel zijn, want momenten, gebeurtenissen en uitzichten hebben de lastige eigenschap nooit statisch te zijn: het is er zo, en ook zo weer niet….
Zelf ben ik aardig trigger happy. Hoewel ik liever button happy zeg. Trigger happy vind ik negatief: ik heb daarbij het beeld van (vooral) de Amerikaan die schiet, omdat zijn hand nu eenmaal snel bij zijn pistool kan zijn. Button happy dus. En daar bedoel ik niet mee, dat ik zo maar wat schiet, nee integendeel. Maar wel altijd met de camera op mijn buik, lettend op dat ene speciale moment, dat plaatje dat vastgelegd moèt worden. Voortdurend alert. En daarmee ben ik bij de vraag die mij aan het denken zette. Is het geoorloofd of is het handig om alles en iedereen maar altijd op de foto te zetten, ongeacht wat, omdat alleen het resultaat telt? Natuurlijk willen we een zo volledig mogelijk beeld van de werkelijkheid vastleggen, want daarvoor gaan we ook: het beleven van het moment zelf en het herbeleven als we weer thuis zijn. Maar kan dan ook alles? Moet een fotograaf gewoon maar geen bedenkingen hebben, omdat nu eenmaal vastgelegd moet worden wat hij tegenkomt? Ongeacht wat het is. Heb ik ze zelf wel eens? Ik denk het wel, soms, achteraf.
Ik duik terug in ons eigen reisverleden. Landschappen, gebouwen, dieren, het is geen probleem. Mensen wordt al anders. Lange tijd had ik een zekere gêne om “zo maar” een foto van iemand op straat te maken. Zij vragen er immers niet om, en hoe zou ik het zelf vinden? Maar gaandeweg blijkt dat mensen het meestal geen probleem vinden. Gewoon vragen, het is bijna altijd: ja, en als het nee is, dan gewoon niet. Hoewel, misschien toch stiekem?? Mensen in schrijnende situaties, ellende, vervallen buurten, dat wordt al een ander verhaal. Is het gepast om ellende van anderen te vereeuwigen?
In de Braziliaanse stad Manaus waren we, al wandelend, ongemerkt behoorlijk afgedwaald. We kwamen bij een favela, wrakkige huisjes op al even wrakkige palen gebouwd boven een smerig riviertje. Terugkeren dus, maar dan toch even die foto? Ja. Het geeft een beeld, geen fleurig beeld weliswaar, maar wel de werkelijkheid. Toch ook een gevoel van schaamte. Hetzelfde bij een man die op de stoep zat in Quito. Er kwam een jongetje vrolijk voorbij huppelen en het beeld van deze blije jongen met de oude man op de stoep leek me wel mooi. Pas na het afdrukken zag ik dat deze man boven een zak aan het overgeven was. Zijn beroerdste moment vastgelegd. Tja. Het jongetje in Namibië dat ik op de foto wilde. Hij wreef met zijn hand over zijn buik. “Honger” zeiden zijn ogen. Dilemma. De oplossing: ik een foto, hij wat eten van mij. Blijft toch naar. Bedelaars, uitgemergelde mensen. Je ziet ze overal, maar een foto? In het Australische Alice Springs zaten groepen Aboriginals in een park bij de drooggevallen rivier. Kinderen spelen, vader en moeder zijn van de wereld: drank. De beste manier om weer een ellendige dag door te komen is hem niet bewust te hoeven hebben meegemaakt. Foto? Nee. In Egypte bij de tempel van Hatsjepsoet. Nerveuze Egyptische mannetjes. “Your queen is here today!”. En ja hoor, daar kwam onze voormalige koningin Juliana aanwandelen. René hield zijn camera al in de aanslag. “Geen foto’s !” beet ze hem toe. En ja, er liepen vier stevig gebouwde mannen om haar heen. Dus maar niet. De vraag: waarom zou je zo’n foto willen hebben, voor wie is dit leuk? Toch soms iets te buttonhappy?

Er waren ook momenten dat ik in mijn onschuld een leuke plaat wilde schieten, terwijl dit -om altijd onopgehelderd gebleven- redenen niet werd gewaardeerd. Een berglandschap in de Centrale Sierra van Ecuador. Een boer staat in mijn beeld. Hij bewerkt het land. Zodra hij mij ziet, stuurt hij een grote hond op me af, die wel heel snel komt aangerend. Snel de auto in. Wat was hier nu verkeerd aan? Verbazing ook in het uiterste zuiden van Chili. De omgeving van Punta Arenas. Zo’n streek waarvan je je afvraagt wat mensen er überhaupt doen. Altijd wind en regen. Woest. Maar van een ongekende puurheid en schoonheid. Een land voor vrije jongens. Eén van die vrije jongens rijdt, met zijn cowboyhoed op, op een paard. Het leek me een leuk plaatje. De man ziet mij en wordt (meer dan) woest. Schreeuwend en met zijn pistool in de lucht zwaaiend komt hij op ons afgereden, zijn paard in volle draf en drie blaffende grote honden in zijn kielzog. De auto in, is de gedachte en wel heel snel!! Maar dan toch nog even snel knippen, dit laat je niet gaan! Wat wekte nu zijn woede op? Reacties van mensen zijn onvoorspelbaar, maar meestal gaat het goed.
En dan is er nog het veiligheidsaspect. Het is niet handig om altijd maar overal met je camera te lopen. In Buenos Aires hadden we een pocketje in de zak. Gemakkelijk mee te nemen en geen ramp als je beroofd wordt. Jammer, maar hier weegt het behouden van je camera wel op tegen de gemiste kansen.
Gemiste kansen, tja. Ik houd er maar op, dat je gewoon je gezonde verstand moet gebruiken. Steeds een pijlsnelle afweging: dit wel, dit niet. Bijna altijd: wel. Daarbij kom je soms aan de grens van het betamelijke, van wat wel of niet kan. En soms neem je het risico maar. Want beter te veel op je chip, dan het zwarte gat op je chip. Maar blijft: een gemiste kans, soms moet je het voor lief nemen, er zijn kansen genoeg die wel verzilverd zijn!