Ontsnappen uit Utrecht: Park Vliegbasis Soesterberg & Soester Duinen
Het noordelijke deel van de Utrechtse Heuvelrug is misschien wel het gewelddadigste stukje Nederland. In Park Vliegbasis Soesterberg leer je op unieke wijze over een geschiedenis vol oorlogsgeweld en in de aangrenzende Soester Duinen word je omringd door natuurgeweld.
Als landen na een lange tijd van oorlog weer toegankelijk worden, is dat voor pionierende reizigers altijd spannend. Wat zal ik aantreffen in een land dat zo lang van de radar is geweest? Je voelt je dan een beetje ontdekkingsreiziger in moderne tijden. Dichter bij huis kun je dat gevoel óók ervaren, in een nieuw natuurgebied dat wacht op ontdekkers: Park Vliegbasis Soesterberg. Soesterberg was het eerste militaire vliegterrein van Nederland en heeft een rijke geschiedenis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het een strategische vliegbasis van de Duitsers voor de Slag om Engeland en in de periode van de Koude Oorlog maakte de Amerikaanse luchtmacht er gebruik van. Vanwege het slinkende defensiebudget is de 380 hectare grote vliegbasis tussen Utrecht en Amersfoort nu opengesteld voor pottenkijkers. Met de overdracht aan stichting Utrechts Landschap is er na een eeuw een einde gekomen aan gemotoriseerd vliegverkeer. Hoewel de afgelopen jaren meer defensieterreinen zijn afgestoten, is zo’n groot extra natuurgebied een bijzondere gebeurtenis. Nu kan iedereen de geheimen van dit bijzondere gebied ontrafelen.
Nirwana voor flora en fauna
Park Vliegbasis Soesterberg bestaat uit bos, heide en wilde graslanden. De landingsbanen, kerosineopslagplaatsen en hangars zijn als militair erfgoed behouden gebleven. De hangars waar voorheen de Amerikaanse F-15’s stonden, zijn nu toegankelijk en over de landingsbanen kan worden gefietst. Maar het bijzonderste van het park vind je natuurlijk in de bossen en heidevelden aan de randen. In feite waren deze bossen ook al natuur in de tijd dat de basis intensief door militairen werd gebruikt. Je zou zelfs kunnen stellen dat de flora en fauna in militaire gebieden er beter voorstaat dan in menig vrij toegankelijk natuurgebied. Overgrote delen werden slechts zelden door iemand betreden. De natuur kon hier volledig haar gang gaan. Het is bijvoorbeeld ook bekend dat schietterreinen een nirwana zijn voor dieren. Van schoten trekken zij zich een stuk minder aan dan van wandelaars en andere dagjesmensen. Eigenlijk zou je kunnen stellen dat defensie een zegen is voor de natuur.
Unieke diersoorten
Op defensieterreinen kom je natuur tegen die je nergens anders aantreft. Zo is de kleine wrattenbijter - een sprinkhaan waarvan lang gedacht werd dat die was uitgestorven - in 1999 teruggevonden op een schietterrein voor de artillerie. Rondom landingsbanen wordt speciaal maaibeheer toegepast, waardoor het grasland bijzonder schraal wordt en ganzen en kraaien worden geweerd. Maar kruiden, bloemen en vlinders gedijen hier juist goed. Het is een leuke uitdaging om de grote populatie vleermuizen te spotten die zich in de verschillende militaire gebouwen heeft gehuisvest. Zo'n 20% van alle vleermuizen in Nederland wordt aangetroffen op (voormalige) defensieterreinen. Deze terreinen omvatten kleinschalige bebouwing in bossen en heidevelden die in de zomer een intensief jachtgebied vormen voor vleermuizen. Op Soesterberg kunnen de vleermuizen vooral in de schemer worden gevonden rond de oude hangars en personeelsschuilplaatsen. Neem een goede zaklamp en lichtsterke verrekijker mee.
Oorlogsgeschiedenis
Foto: ANP
In het hart van Park Vliegbasis Soesterberg ligt het Nationaal Militair Museum (NMM). Het herbergt de grootste militaire collectie van Nederland en besteedt onder andere aandacht aan de land- en luchtmacht. Als bezoeker kun je jezelf onderdompelen in een vijftal interactieve tentoonstellingen en verbazen over allerhande wapentuigen, van pijlpunten uit het stenen tijdperk tot de V2-raket waarmee de Duitsers de geallieerden bestookten. Aan het plafond hangen maar liefst negentien oude gevechtsvliegtuigen en ook buiten is van alles te beleven. Zo staat er een bataljon mini-tanks en een vloot mini-jeeps klaar om bereden te worden. Het is ook mogelijk om mee te rijden in een echt rupsvoertuig uit de Tweede Wereldoorlog. Omdat het museum in het midden van het terrein ligt, kun je je bezoek gemakkelijk combineren met een wandel- of fietstocht. Een van de gemarkeerde wandelpaden leidt je door bos en over heide naar het voormalige munitiepark.
Stuifzandgebieden
Aan de andere kant van de spoorlijn van Utrecht naar Amersfoort ligt nog een juweel van een natuurpark: Soester Duinen. Het gebied heeft een oppervlakte van maar liefst vijfhonderd hectare en kenmerkt zich door omvangrijke zandverstuivingen. Voor het ontstaan van de Soester Duinen moeten we zo’n tienduizend jaar terug, naar een van de ijstijden: het Weichsalien. De gemiddelde temperatuur lag toen vlak onder het vriespunt. Omdat er weinig groeide kon blootliggend zand eenvoudig door de wind worden opgepakt. In de luwte van de Utrechtse Heuvelrug werd het zand over het landschap afgezet. De bossen die er uit de grond schoten hadden lange tijd de overhand. Maar door intensieve begrazing en houtkap kreeg de wind in de late middeleeuwen opnieuw vrij spel. Het dekzand verstoof en zo ontstonden de stuifzandgebieden die je ook vandaag de dag nog tegenkomt op de Soester Duinen. Nadat de schapen van de Utrechtse Heuvelrug verdwenen raakten de stuifzanden weer deels begroeid. Bovendien werden in de twintigste eeuw grove dennen aangeplant. Zo zie je maar: de natuur in Nederland, en de Utrechtse Heuvelrug in het bijzonder, is continu aan verandering onderhevig. Er ontstaat daardoor een spannend stukje natuur dat altijd weet te prikkelen. Of je het gebied nou te voet, op de fiets, in de auto of op de rug van een paard doorkruist.
Lees meer:
Wil je meer van dit soort tips? Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
Meer tips voor binnen Nederland? Bestel onze zomerspecial 'In Eigen Land' nu voor slechts €4,99. Binnen Nederland betaal je geen verzendkosten!
