Zo ontdek je Nederland vanuit de kano: insidertips van documentairemaker Ruben Smit
Kanotochten in eigen land zijn populairder dan ooit. Op het water leer je immers coronaproof een heel andere kant van ons land kennen en zijn (verrassend spannende) natuur beter waarderen. Maar hoe pak je dat aan? Ecoloog, natuurfilmmaker en kanoliefhebber Ruben Smit geeft gouden tips.
Voor mijn natuurdocumentaire De Levende Rivier wilde ik Nederlanders kennis laten maken met ons fascinerende rivierlandschap en duidelijk maken dat we daar trots op mogen zijn. Wij Nederlanders haalden dijken weg en we kregen er een totaal nieuw landschap voor terug, zeg ik weleens gekscherend. In de jaren tachtig kwamen we tot de conclusie dat het eigenlijk helemaal niet zo verstandig was om onze dijken alsmaar hoger te bouwen. De rivier zoekt tóch wel zijn eigen weg. Vanaf dat moment zijn we creatiever omgesprongen met het waterafvoervraagstuk. De rivier kreeg vrij baan. En daarmee is ook een totaal nieuw, spannend en soms heel wild landschap tot ontwikkeling gekomen. Rivieren meanderen weer, bossen groeien weer, natuurduinen ontstaan weer in binnen- en buitenbochten en waterlopen mogen echt weer buiten de oevers treden. Bepaalde dieren die waren ‘uitgestorven’ zijn teruggekeerd.
Ik wil mensen aansporen en prikkelen om zelf eens een kijkje te gaan nemen in deze natuur. En dan vooral vanaf het water, want er zijn hele gebieden waar je als wandelaar langs de oever geen weet van hebt. De beste manier om dat te doen is per kano. Voor het ontdekken van het waterland is er geen mooiere vorm van voortbewegen. Vooral omdat je nauwelijks geluid maakt. Op wat plonsen na glijd je kalmpjes door het water. Daardoor hoor je heel veel natuurgeluiden en zie je veel dieren.
De beste plekken voor een kanotocht in Nederland
Ik startte mijn binnenlandse expeditie in Lobith, in de buurt van Nijmegen, op de Rijn. De Waal zou ik afraden. Die is iets lastiger vanwege de sterke stroming. Voor het geval het te heftig zou worden had ik in ieder geval een elektromotortje aan boord. Om de tocht te ondernemen moet je ook wel enige ervaring hebben met kanoën. Veiliger is het om met zijn tweeën te gaan. Ik boog al snel af naar Arnhem, rustiger vaarwater. Vier etappes leidden me uiteindelijk naar de Noordzee, via het Haringvliet. Maar om daar te komen heb ik zeker niet alleen maar de hoofdweg van de rivieren gevolgd.
Ik heb juist ook al die kleine stromen, strangen, rivierarmen en nevengeulen gebruikt. Dát is spannend. Wat betreft onbekende natuurgebieden schieten de Rijnstrangen in de Gelderse Poort eruit. Toen ik er voor het eerst kwam — de Rijnstrangen vormen een uitgestrekt riviermoeras — waande ik me in Oost-Polen. Nog zo’n paradijsje, met name voor wandelaars, is De Ossenwaard, een vredig, onverhard weggetje van Lobith naar het Duitse Elten. Maar Nationaal Park De Biesbosch steekt er toch echt met kop en schouder bovenuit. Wist je dat het het grootste zoetwatergetijdengebied is van Europa? Het park wordt momenteel herontwikkeld om de rivier nóg meer ruimte te bieden. Kanoën langs en door deze gebieden is gewoon toegestaan. Althans, 95 procent van mijn route is gewoon openbaar. Alleen voor afgesloten natuurparken heb ik toestemming moeten vragen. En in het geval van obstakels, zoals sluizen, zit er niks anders op dan de kano te verplaatsen.
Travel essentials voor een kanotocht in Nederland
De kano waarmee ik voer is gemaakt van lichtgewicht aluminium, een zogenaamde Canadese kano. Een Canadese is redelijk stabiel en je kunt er met twee man redelijk veel bagage in kwijt. Ik raad het mensen aan. Je kunt ook met een kajak gaan maar dan heb je minder opbergruimte. Bovendien heeft een Canadese kano een platte achterkant waardoor je er gemakkelijk een motortje aan kunt hangen, mocht het nodig zijn. Op veel plekken langs de rivieren kun je ook kano’s huren. Zoals in de Biesbosch, het mooiste gebied.
Omdat ik bepaalde natuurverhalen wilde vertellen die gebonden waren aan seizoenen heb ik de etappes op verschillende momenten afgelegd. In alle seizoenen eigenlijk. Het laatste stuk in Haringvliet voer ik bijvoorbeeld in een sneeuwstorm. Het ligt voor de hand dat je gaat kanoën met een strakblauwe lucht en windkracht 1, maar juist die woestheid en rauwheid wilde ik laten zien. Dus ik ben er op uit getrokken op de momenten dat er onweer was en sneeuw. Maar voor de ‘gewone’ kanoër is het natuurlijk makkelijker zonder al te grote golfslag en weinig wind. Dan is de meest ideale periode van mei tot september. De nachten bracht ik, ongeacht het weer, door in een eenpersoonstentje aan de oever. Ik kreeg toestemming voor de documentaire. Normaliter is het niet mogelijk om wild te kamperen. Dat kan eenvoudig worden opgelost door te overnachten op wildkampeerplekken van Staatsbosbeheer, zogenaamde paalcampings, of campings langs de rivieren.
Kantelpunt in ons natuurdenken
Ik hoop dat er mensen zijn die er op deze manier, met een kano en een tentje, op uit willen trekken. Het is essentieel dat Nederlanders, en dan vooral tieners, weer enthousiast worden over de Nederlandse natuur. Als je kijkt hoe ongelooflijk trots Duitsers, Engelsen en ook Belgen zijn op hun natuurlijk erfgoed… Wij geven er geen malle moer om. Er wordt gewoon weer een snelweg overheen gelegd. Wij zijn handelaren, wij reizen de wereld rond, wij verkopen als het even kan onze eigen achtertuin. Dat zit een beetje in onze aard. Gelukkig merk ik dat we een positief kantelpunt bereiken in het natuurdenken in Nederland. Want als niemand er meer door geraakt wordt, dan hebben we over een paar generaties helemaal niks meer.
De extended edition van De Levende Rivier is verkrijgbaar op dvd en Blu-ray. Of houd de website in de gaten voor filmhuis- en bioscoopvertoningen met Ruben Smit als gastspreker.
Wil je meer verborgen parels ontdekken in ons kikkerlandje? Bestel In Eigen Land, onze speciale editie over de bijzonderste reizen van Nederland. Je krijgt de special zonder verzendkosten thuisgestuurd.
