Dwalen tussen de tombes in Bologna
Emilia-Romagna
Italië
Mereldiemont
Dwalen tussen de tombes in Bologna
Overdekte galerijen met marmeren tombes en eindeloze velden vol graven met gekleurde bloemen: dat is begraafplaats Certosa in een notendop. De lange en schemerige ondergrondse gangen geven het 18de-eeuwse complex een mysterieus tintje. Dwaal rond en maak kennis met Italiaanse oorlogsslachtoffers en rijke families uit het verleden.
Geen gewone begraafplaats
Enigszins verbaasd kijk ik Emanuela aan. Ze is een goede vriendin en brengt me vaak naar bijzondere plekken in Bologna. Misschien heb ik haar Italiaans niet goed verstaan. Of raadt ze me werkelijk aan de begraafplaats van Bologna te bezoeken? Vol overtuiging en met de typisch Italiaanse hand- en armgebaren begint ze echter te vertellen over ‘il Cimitero della Certosa’. Deze 18de-eeuwse begraafplaats is blijkbaar een echte bezienswaardigheid. Als we een paar dagen later voor een van de grote witte toegangspoorten staan, heb ik nog steeds mijn twijfels. Wat kan er op een begraafplaats te zien zijn – anders dan graven – en is het wel gepast om hier als bezoeker rond te lopen? Emanuela wuift mijn twijfels echter weg en gaat me voor. Meteen bevinden we ons in een andere wereld en bij het zien van de enorme grafcomplexen met marmeren muren, lange galerijen en vooral de duizenden graven zijn mijn twijfels snel verdwenen. Dit is Certosa, het enorme complex waar de hoofdpersonen uit het verleden en overleden voorouders van de Bolognezen vereerd worden. Een monument bovendien, dat met zijn duizenden tombes, ondergrondse gangen en smalle nissen smeekt om ontdekt te worden.
Van kluizenaarsklooster tot begraafplaats
In 1801 besloot het stadsbestuur de leegstaande gebouwen van het 14de-eeuwse Kartuizerklooster ‘Convento Certosino’ en het omliggende terrein te gebruiken voor de oprichting van een begraafplaats. De kluizenaarsorde had het religieuze complex in 1334 gesticht, maar toen Napoleon in 1796 de stad veroverde, liet hij het al snel sluiten. Bij opgravingen in 1869 en 1871 bleek dat de Etrusken hier eeuwen geleden al mensen begroeven. Zo vernieuwend was het idee van het stadsbestuur voor een grote begraafplaats dus niet: onder de grond vonden bouwvakkers Etruskische tombes uit de zesde en vierde eeuw voor Christus. Tegenwoordig staan deze tentoongesteld in het Museo Civico Archeologico in het centrum van Bologna. Maar op de huidige begraafplaats is nog steeds genoeg te zien. Door de eeuwen heen zijn steeds meer gebouwen aan de begraafplaats toegevoegd en het complex is een op zichzelf staande stad geworden. Een stad voor overledenen. Maar ook een stad die belangrijke religieuze, culturele, kunstzinnige en historische ontwikkelingen weerspiegelt.
Dwalen tussen de graven
De begraafplaats is opgebouwd uit verschillende kruisgangen (chiostro) en velden (campo). Chiostro III ligt naast de kerk Chiesa San Girolamo en samen vormen ze het hart van Certosa. Wie de begraafplaats via de hoofdingang binnenkort en rechtdoor loopt, staat meteen voor de kerk. Aan de rechterkant strekken schijnbaar eindeloze velden zich uit, waar vooral slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog begraven zijn. De omvang van de begraafplaats verdubbelde in deze periode. Wandelend langs de graven, verbazen we ons over de goede staat van de stenen en eerbetuigingen, zoals bloemen en foto’s. De stenen zien eruit of ze gisteren gelegd zijn en de felgekleurde bloemen zijn vrijwel allemaal vers. Op de achtergrond kijkt de kerk San Luca vanaf zijn hoge heuvel op Certosa neer. Groene cipressen staan als statige bewakers langs de randen van de velden. Op verschillende plekken op het pad zijn roosters te zien die verraden dat er onder ons vele schaars verlichte gangen lopen. Bij een van de brede witte trappen dalen we af. Tot onze verbazing stuiten we op een ondergrondse wereld van lange gangen met eindeloze kasten met vakken: hier wordt de as van overledenen bewaard. Ook hier ontdekken we overal kleine vaasjes met gekleurde bloemen. De stilte is overweldigend en we besluiten snel weer naar boven te gaan.
Eindeloze tombes
De andere kant van de begraafplaats bestaat uit verschillende overdekte rondgangen en hoge ruimtes met tombes die in muren zijn gebeiteld. Hier liggen illustere Bolognese families uit het verleden begraven. Rijke families die – aan al het marmer en de prachtige decoraties te zien – ook na hun dood hun rijkdom graag tonen. Sommige ruimtes doen denken aan overdadig versierde kerken en vol ontzag kijken we om ons heen. Deze Bologneseelite mag dan al jaren dood zijn, de pracht en praal van hun tombes maakt dat we ons nietig en onbelangrijk voelen. Chiostro III – in het hart van Certosa – is een voorbeeld van Bologna’s neoclassistische cultuur. Beschilderde tombes en marmeren en bronzen beelden trekken onze aandacht. We zien tombes van bekende namen als Marco Minghetti (een 19de-eeuwse staatsman) en Giosue Carducci (Nobelprijswinnaar voor de Literatuur). Plotseling staan we op een open plek ter grootte van een voetbalveld met de inmiddels bekende galerij eromheen. Deze plek is echter volledig betegeld en al snel ontdekken we dat de doden ook hier een verdieping lager liggen. We zijn aangekomen in Chiostro VI waar gesneuvelde soldaten uit de Tweede Wereldoorlog herdacht worden. Eenvoudige tegels met een naam en rang houden de herinnering aan deze gesneuvelde Italiaanse helden levend.
Een stad op zich
Op Certosa kun je eindeloos ronddwalen. Het is er rustig en zoals op alle begraafplaatsen gedragen de weinige bezoekers zich respectvol. Voor we deze stad van tombes en graven verlaten, werpen we nog een laatste blik in de 17de-eeuwse kerk Chiesa di San Girolamo De enorme fresco’s op de muren zijn geschilderd in felle kleuren en verbeelden fragmenten uit het leven van Jezus. Via het joodse deel van de begraafplaats verlaten we Certosa weer. Het idee dat hier zoveel overledenen begraven zijn, geeft een bijzonder – maar soms ook vreemd – gevoel. En de schemerige ondergrondse gangen kun je beter niet betreden als je de avond ervoor een horrorfilm hebt gezien. Ik moet Emanuela gelijk geven: het is een fascinerende plek. We kijken voor de laatste keer om en knipogen naar de kerk San Luca op zijn hoge heuvel. Er wordt goed op deze Bolognese families gepast.
Foto's
