De Quadriga van Berlijn
Berlijn
Duitsland
RoyanvanVelse
De Quadriga van Berlijn
De Brandenburger Tor is één van de bekendere monumenten in Berlijn. Hij staat al sinds 1788 trots en onverschrokken tussen de boulevard Unter der Linden en het park Tiergarten, dichtbij nog veel meer bijzondere plaatsen. Het is de enige oude stadspoort die nog over is. Bovenop de poort staat de Quadriga, het antiek ogende beeld van een vierspan. De ogen van de menner en van de vier paarden vormen de ware getuigen van de geschiedenis van Berlijn.
Een deel van de Duitse historie heeft de Quadriga overigens niet meegemaakt. In 1806 nam de Franse keizer Napoleon het beeld namelijk als oorlogsbuit mee naar Frankrijk. Acht jaar later, na de val van het Franse keizerrijk, werd het weer teruggehaald naar de Duitse hoofdstad.
Vanuit haar ooghoeken was de Quadriga in de 19e eeuw getuige van de bouw van de Siegessäule, de indrukwekkende overwinningszuil van 69 meter hoog. Deze verrees op het grote plein dat tegenwoordig voor de Reichstag ligt. In 1938 werd de zuil door de nazi regering echter verplaatst naar de lange boulevard pal achter de Brandenburger Tor, op de plek waar het monument nu nog steeds staat. De rijksarchitect Albert Speer had andere, megalomane plannen met dit deel van de stad, die overigens nooit zijn uitgevoerd.
Eveneens vanuit haar ooghoeken kon de Quadriga aan het eind van de 19e eeuw de bouw van de voor de volksvertegenwoordiging bestemde Reichstag aanschouwen. In 1933, in het jaar dat Hitler aan de macht kwam, woedde er een grote brand in het gebouw, en het zou tot lang na de oorlog duren voordat het pand helemaal gerestaureerd werd. Pas aan het eind van de jaren 90 werd de verwoeste koepel weer opgebouwd, geheel van glas. Sinds 1999 vormt het gebouw weer de zetel van het Duitse parlement.
De Quadriga kijkt uit naar het oosten, over Unter der Linden. In 1945 zag het beeld hoe de Sovjets Berlijn binnenvielen terwijl het Derde Rijk instortte en de stad volledig werd verwoest. Achter haar rug werd in hetzelfde jaar één van de Sovjet gedenkplaatsen gebouwd, dit ter nagedachtenis aan de 80.000 soldaten van het Rode Leger die bij de slag om Berlijn het leven lieten.
In het begin van de jaren 60 van de vorige eeuw werd vlak achter de poort de Berlijnse muur opgetrokken. De poort en het beeld werden ingelijfd bij het communistische oostblok. Het land was letterlijk in tweeën gesplitst. Het zou tot in 1989 duren voordat de muur eindelijk viel en de twee Duitslanden weer werden herenigd. Twee jaar later werd de muur volledig afgebroken. Op sommige plaatsen in de stad staan er nog delen overeind, soms op de originele plek, soms verplaatst om te worden tentoongesteld. Daar waar hij vroeger liep, vlak achter de Brandenburger Tor en de Reichstag, is een markering in het asfalt aangebracht door middel van een dubbele rij stenen.
In 2005 werd onder toeziend oog van de Quadriga het Holocaust monument onthuld. De plek ligt niet ver van de bunker van Hitler, waar weinig meer van te zien is behoudens een informatiebord. Hier liggen 2.711 grijze blokken van steen, allemaal in rijen en met verschillende hoogtes. Bezoekers raken gedesoriënteerd wanneer ze tussen deze stenen en in de grauwe massa lopen. Het is een eerbetoon aan de miljoenen slachtoffers van het nazi-regime die tijdens de oorlogsjaren in de concentratiekampen geen enkel houvast meer hadden in een grauw bestaan.
De cirkel vanuit de Brandenburger Tor kun je steeds groter trekken, naar de Alexanderplatz, naar Checkpoint Charlie, of de Kurfürstendamm met de Gedächtniskirche. Deze kerk werd in 1943 bij geallieerde bombardementen zwaar beschadigd maar is nooit meer opgebouwd. Bijna 20 jaar later verschenen ernaast wel een nieuwe, moderne kerk en een vrijstaande klokkentoren die schril contrasteren met het verwoeste gebouw uit de 19e eeuw.
Een absoluut betrouwbare ooggetuige is de Quadriga overigens niet. Tijdens de verwoesting van Berlijn aan het einde van de tweede wereldoorlog moest ook zij het ontgelden. Gelukkig was er tijdens de oorlog een mal van gemaakt en kon er jaren later een perfecte replica worden vervaardigd. Laat het een uitnodiging zijn om zelf getuige te zijn van wat Berlijn is geworden. Het is een stad vol geschiedenis, waar vooral de tweede wereldoorlog en de aanloop daarnaartoe omni-present aanwezig zijn. Het is een stad van voormalige tegenstellingen tussen oost en west, en een stad van de toekomst: die van de hereniging van Duitsland.
Foto's
