Welkom in Mongolië, het land van Chenggis Khaan (2).
Centraal Mongolië
Mongolië
Sidonius
Welkom in Mongolië, het land van Chenggis Khaan (2).
Deel 2: nomaden
“If you don’t know where you’re going, any road will take you there”, lees ik in een tijdschrift dat ik kocht voor onderweg, en het lijkt me het ultieme reismotto voor een onbevangen ontdekkingsreis door Mongolië. Het is een citaat uit Alice in Wonderland. Aan het begin van een avontuurlijke rondreis door dit volstrekt onbekende land voel ik mij Fransje in Wonderland. Ik weet niet waar we naar toe gaan, ik laat me verrassen. De route staat weliswaar op papier, maar het zegt me nog niets. Het zijn slechts onuitspreekbare namen die nog een gezicht moeten krijgen.
Wandelen in het paradijs
We rijden 30 kilometer over asfalt, vanuit hoofdstad Ulaan Baatar in westelijke richting, en slaan dan af om onze weg te vervolgen op een karrenspoor door ruige velden en over groene heuvels. Drie weken lang zullen we geen asfalt meer tegenkomen. We wisselen het rijden in ons busje-op-hoge- wielen af met wandelingen door de ongerepte natuur. Genieten van de stilte, die slechts wordt onderbroken door het suizen van de wind, het kabbelende water van een beekje, een schreeuw van een overvliegende wauw. We komen urenlang geen mens tegen. De enige levende wezens zijn koeien in de verte, vlinders op de bloemen en een hinderlijke vlieg om mijn hoofd. We snuiven de geur op van verse kruiden, laten het oog strelen door het paarse tapijt van bloeiende bloemen. Ik wandel door het paradijs dat Hustai NP heet en ik ben ontroerd.
Op bezoek bij een nomadenfamilie
We verblijven twee dagen bij een nomadenfamilie. De helft van de bevolking van 3 miljoen Mongoliërs leeft als nomade. We krijgen een eigen ger (ronde vilttent) met als enige lichtbronnen de zon en een kaars. We badderen in de beek en genieten van de verkoeling die deze biedt bij een temperatuur van boven de 30 graden. Het maakt ons niet uit dat we de beek delen met de geiten, schapen, koeien en paarden.
De nomadenfamilie – vader, moeder, dochter van twaalf en zoontje van vijf – ontvangt ons hartelijk in hun ger. Voor de deur staan twee gezadelde paarden vastgebonden aan een paal. Daarnaast een moderne variant van dit vervoermiddel: een motor. We stappen zoals de rituelen voorschrijven met onze rechtervoet als eerste naar binnen. Rechts in de ger is het vrouwengedeelte, de mannen hebben het linkerdeel. Vader zit op de belangrijkste plek: recht tegenover de ingang, voor een kastje met daarop een altaar voor waardevolle kleinoden. We nemen de melk, thee, zelfgebakken koekjes en zelfgedraaide yoghurt die ons door moeder worden aangeboden dankbaar aan met onze rechterhand. Als cadeau hebben wij een zak rijst en suiker voor haar meegebracht.
We raken in gesprek, onze Mongoolse gids Dambaa vertaalt van mongools naar engels en omgekeerd. Wij willen graag weten hoe de familie leeft, hoe het nomadenbestaan er uit ziet. In de zomer staat de familie in deze streek, in de winter zoeken ze de beschutting van hogere bergen op een winterplaats. De plek waar zij de ger opbouwen wordt bepaald door de hoogte van het gras voor het vee. Zo verdelen Mongoolse nomaden hun land onder elkaar: je woont daar waar je kuddes voldoende te eten hebben. Wordt het te kaal, dan pak je de ger in en zoekt het een aantal kilometers verderop. De dochter gaat naar school in een dichtstbij gelegen dorp, vaak zeker 50 kilometer ver. Daar verblijft ze het hele jaar in een internaat, en komt alleen in vakanties en in de zomer naar huis. Vanaf hun zesde jaar volgen alle kinderen op deze manier onderwijs.
Opeens stelt iemand van ons groepje een typisch Hollandse, (te) directe vraag: “hoeveel verdienen jullie per maand?” Vader doet of hij het niet helemaal begrijpt en stelt tactvol een wedervraag: “hoeveel kost een kilo vlees bij jullie?” Verwarring: hebben we het over de kiloknallers of over een kilo biologische biefstuk? Het heeft geen zin om over geld te praten, er is immers geen vergelijking mogelijk tussen hun kosten voor levensonderhoud en die van ons. Wat zegt het een Mongoolse nomade dat wij 30 euro betalen voor een kilo biefstuk, of 800 euro per maand voor het huren van een huis?
Ik heb ansichtkaarten meegenomen met plaatjes van Nederland, en haal die tevoorschijn om iets te kunnen laten zien en vertellen over ons eigen land. De nomaden vinden vooral de foto van de Noordzeekust fascinerend, zij hebben nog nooit een zee gezien. De kaart met de Hollandse koeien doet het natuurlijk ook goed. Maar de afbeelding met de kleurige bloembollenvelden ontlokt hen een ohhhhh, die krijgt een ereplaatsje op het altaar.
Gaan waar het gras je brengt
Niet het kraaien van een haan maakt mij wakker, maar geloei van de koeien en geblaat van de geiten en schapen. In de vroege ochtend gaan de kudden weer op pad. Ik weet niet hoe dat hier werkt: ’s avonds komen de dieren uit zichzelf weer terug naar de ger (de geiten en schapen worden daarbij geholpen door mannen of kinderen te paard die hen verzamelen en opdrijven), ’s ochtends vertrekken ze weer de weidse velden in. Er is nergens een omheining, alles lijkt zichzelf te reguleren. Het is 6 uur, ik ben klaar wakker en ga naar buiten. De dageraad kleurt het landschap goudgeel, werpt fraaie schaduwen op de flanken van de heuvels en licht de dieren prachtig uit. Een jonge vrouw in traditionele del jaagt de kudde koeien op en keert terug naar de kalfjes die ze bij de ger heeft vastgebonden. Ze laat hen eerst even bij de moederkoe drinken, om vervolgens de koe te melken. De kalfjes mogen het laatste restje uit de uier drinken.
Het leven van een nomadenfamilie is eerlijk en puur. Er is geen luxe, wel vrijheid, ruimte en een bestaan in harmonie met de natuur. Ik had graag langer willen blijven.
“If you don’t know where you’re going, any road will take you there” lijkt een treffend levensmotto voor nomaden die gaan waar het gras hen brengt.
Foto's
