Nu Bali in het teken staat van massatoerisme, verlangen sommigen terug naar the old days, toen het toerisme nog kleinschalig was en het eiland nog zijn eigen ritme bepaalde. Tijdreizen is helaas niet mogelijk. Verder reizen wél. Als je vanuit Bali drie eilanden naar rechts hopt, kom je op Sumba uit. Je vindt er de gebruikelijke zandstranden, rijstvelden en jungle, maar ook: savannes, een bijzondere cultuur en fotogenieke festivals, zoals Pasola, waarbij twee stammen elkaar te lijf gaan op paarden. Sumba staat aan de vooravond van een toeristische groeispurt.

Een van de spectaculairste activiteiten op Java is een beklimming van én afdaling in de IJen vulkaan. In de krater barst het van de zwavelrotsen. Locals trotseren de ondraaglijke, giftige lucht en delven het zwavel, waardoor je zij aan zij met de arbeiders afdaalt. In het donker zorgt de zwavel in de krater voor een fascinerend natuurfenomeen, uniek op de wereld: blauw vuur. Het gesmolten zwavel schiet in blauwe vlammen meters omhoog uit de krater. Dankzij een gasmasker en onder begeleiding van een gids is het mogelijk om dit van dichtbij te aanschouwen. Als de zon eenmaal opkomt is het uitzicht vanaf de rand van de vulkaan over het smaragdgroene kratermeer betoverend. De IJen ligt in Oost-Java, precies op de reisroute van Java naar Bali.

Papoea is next-level Indonesië: een van de minst toegankelijke en dus wildste provincies van het land. In het binnenland kun je fascinerende culturen bezoeken die tot laat in de twintigste eeuw geen contact hadden met de buitenwereld. Inmiddels heeft ook hier de moderne tijd zijn intrede gedaan, maar proberen de inheemse Dani, Lani en Korowai hun trotse tradities te eren, waaronder schijngevechten, rituele slachtingen van varkens en de mummificatie van belangrijke stamleden. De Baliemvallei, ingeklemd tussen hoge berg, vormt de uitvalsbasis voor alle reizigers die dit deel van de wereld willen verkennen. De beste manier om dat te doen is te voet: je hebt dan alle tijd om te genieten van het ontzagwekkende landschap en de stammen te ontmoeten terwijl je door hun grondgebied trekt.

Raja Ampat is een aards paradijs voor duikers en snorkelaars. De archipel in het oosten van Indonesië bestaat uit meer dan duizend kleine en vier grote eilanden, en ligt midden in de Koraaldriehoek, het tropische gebied met de grootste onderwaterrijkdom ter wereld. Je ontdekt het allemaal tijdens een vaartocht aan boord van een liveaboard. Samen met andere fervente duikers hop je van eiland naar eiland en van duikplek naar duikplek. Vaak gaat het om een pinisi, een traditioneel zeilschip. Het leven aan boord kent een zekere regelmaat. Je eet en slaapt aan boord en maakt tussendoor onvergetelijke duiken. Het voordeel van een liveaboard is dat je afgelegen delen van de archipel kunt bezoeken. De Damai I vaart uit vanuit Sorong in West-Papoea. De crew bestaat uit kapiteins, koks en twee duikinstructeurs. Een standaardtrip duurt acht dagen en zeven nachten, vanaf € 545 all-inn per persoon per nacht.

Aan de westkust van Sumatra ligt een klein stukje Indonesië dat nog écht onontdekt is: de Mentawai-archipel. Een vijfdaagse trekking door de jungle is een once-in-a-lifetime-experience, de traditionele Mentawai-bewoners zijn de grootste bezienswaardigheid en het golfsurfen is ongeëvenaard. Surfers zijn de ontdekkingsreizigers van nu. Hun nieuwste speeltje zijn de Telo-eilanden, met prachtige surfgebieden zoals E-Bay, Pitstops en Hideaway. De golven hebben een fijne break, maar zijn niet voor beginners. De meeste breaks worden veroorzaakt door koraalriffen en zijn behoorlijk ondiep. Zoek voor je verblijf een lokale losmen (hostel), een surfcamp of een resort. Prijzen lopen op in dezelfde volgorde. Een groot nadeel van een resort is dat je mee moet met de intervallen die zij aangeven, vaak tien of twaalf dagen. Bij de losmen en surfcamps ben je al iets flexibeler, maar in het hoogseizoen willen deze nog weleens vol zitten. Zaak om vroeg te boeken. Op de bonnefooi binnenvallen op een van de eilanden is eigenlijk kansloos.

Het zuiden van Bali wordt overspoeld door toeristen. Wie op zoek wil naar het échte Bali neemt de moeite om richting het noorden te reizen. Daar vind je de mooiste natuur van het eiland, helemaal voor jezelf. Een van de hoogtepunten van Bali is de Aling-Aling waterval. Aling-Aling is prachtig gelegen in de jungle, met meerdere kleine watervallen in de nabije omgeving. Aan de top van de waterval ligt een lagune verscholen.

Sumatra is een van de laatste plekken op de wereld waar orang-oetans nog in het wild leven. Het dorpje Bukit Lawang vormt de uitvalsbasis om het regenwoud in te trekken en naar de mensapen op zoek te gaan. De meeste reizigers gaan voor een dagtrekking, maar het is ook mogelijk om dieper de jungle in te gaan en in de wildernis te overnachten. Zo laat je de meeste reizigers ver achter je en ga je voor de jungle experience. De kans op een ontmoeting met wilde orang-oetans is heel groot, maar dit Gunung Leuser Nationaal Park is ook het thuis van onder meer neushoorns, olifanten en tijgers.

De Molukken tellen honderden bewoonde en onbewoonde eilanden. Het toerisme viert hier laagtij, met als gevolg dat de stranden nog ongerept zijn. Ohoidertutu spant de kroon. Dit kilometerslange zandstand op Kei Kecil is een van de mooiste zandstranden van Indonesië, Zuidoost-Azië en misschien wel de wereld. En toch heb je dit rijk nog steeds voor jezelf. Dat heeft deels te maken met het feit dat de mooiste plekjes van de Kei-eilanden, waaronder dus Ohoidertutu, níét op een presenteerblaadje worden opgediend. Je moet er moeite voor doen en lef voor hebben. Het mooiste strand van Indonesië bereik je met de scooter, als je langs de oostkust naar het zuidelijkste puntje van de Kei-eilanden tuft. De beloning is paradijselijk: kilometers hagelwit zandstrand en de mooiste kleuren blauw in de zee.

De onbekendheid van Sumbawa bewijst maar weer hoe selectief de reisindustrie is. Het eiland ligt ingeklemd tussen Lombok en Flores en beschikt over vergelijkbare karaktereigenschappen. Desalniettemin doet slechts een klein aantal reizigers Sumbawa aan. Het eiland wordt net als Lombok gedomineerd door een licht ontvlambare berg: de Tambora-vulkaan (2815 m). Om de vulkaan heen ligt eerst een strook naaldwoud en daarna een brede gordel tropisch regenwoud. Ook in de strandafdeling staat Sumbawa zijn mannetje; de uitgestrekte zandstroken in het zuidwesten doen denken aan die in Australië en zijn populair onder surfers. De sfeer is heerlijk relaxed. Hier geldt: geen plan is een goed plan. Zwengel je scooter aan en ga op ontdekking uit.