Bezoek aan gezinsvervangend tehuis Sumber Kasih
Java
Indonesië
Corinesteenwijk
Bezoek aan gezinsvervangend tehuis Sumber Kasih
Een groot hart
Deel 1
Onder de tropenzon van Salatiga verwezenlijkte de in Alkmaar geboren Nico Rood een droom. Broeder Nico ruilde na elf jaar kloosterleven zijn habijt in voor een sarong. Op Java bouwde hij een tehuis voor verstandelijk en meervoudig gehandicapte kinderen en volwassenen. De monnik werd een vader.
Op een regenachtige zondagavond in het Friese plaatsje Lemmer laat Auke Huistra aan mijn man Ben en mij een oude aflevering van ‘De Stoel’ zien. In deze aflevering uit 1998 gaat Rik Felderhof op bezoek bij Nico Rood in Salatiga, een studentenstad in Midden-Java. Nico vertelt hoe hij halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw Nederland verruilde voor Java en daar werd gevraagd om te helpen bij het opzetten van een bejaardentehuis. Van bejaardenzorg wist Nico weinig. Wel had hij in het klooster ervaring opgedaan met geestelijk gehandicapten. Zo ontstond het idee om in Salatiga iets te doen met geestelijk gehandicapte kinderen. Nico vertelt aan Rik Felderhof: ‘Toen ben ik gestart in een huurhuis en heb geprobeerd geld binnen te krijgen. Stapje bij stapje ging dat lukken. Er waren ook hele spannende momenten, dat er geen kasgeld was. Dan moest ik het allemaal uit mijn eigen portemonnee betalen.’ Na enige tijd wist Nico in Nederland geld in te zamelen. Hierdoor ontstond de mogelijkheid om een stuk grond aan te kopen en een nieuw tehuis te bouwen. Op 22 december 1991 opende Sumber Kasih haar deuren voor 40 bewoners.
‘Pa Nico’, zoals hij door de bewoners steevast werd genoemd, heeft tot zijn dood veel zorg en aandacht aan het tehuis Sumber Kasih (bron van liefde) besteed. Na zijn overlijden is de droom en het werk van Nico Rood voortgezet door Joko Wicaksono, samen met de Nederlandse stichting Vrienden van Sumber Kasih, onder leiding van Auke Huistra.
Een verhaal dat verteld moet worden
De aflevering van ‘De Stoel’ en het levensverhaal van Nico Rood raken ons, laten ons niet meer los. De beelden van Pa Nico in de bekende rieten stoel. De fragmenten over de bewoners van Sumber Kasih, ondanks al hun beperkingen zo vrolijk en puur. Tegelijkertijd zien we de tomeloze inzet van Joko Wicaksono en zijn partner Auke Huistra, die iedere dag hun best doen om de bewoners van Sumber Kasih een menswaardige bestaan en een veilige woonomgeving te bieden: Joko op Java en Auke in Nederland. Dit is een verhaal dat verteld moet worden. Wanneer de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO) enkele weken na de bewuste regenachtige zondagavond geld ter beschikking stelt voor reportages over ontwikkelingshulp, kunnen Ben en ik ook niet anders dan onze koffers pakken en op reis gaan om dit indrukwekkende project met eigen ogen te bekijken en erover te vertellen.
Dubbele handicap
In Indonesië wordt een geestelijke of lichamelijke handicap – ondanks alle inzichten en ontwikkelingen binnen de moderne medische wetenschap – nog steeds gezien als een straf van de goden. Een straf voor de zonde van de ouders, waar je zeker niet mee te koop loopt. Kinderen met een handicap worden dan ook zoveel mogelijk weggehouden van de gewone wereld, weggestopt in een achterkamertje, of erger nog… op straat gezet en aan hun lot overgelaten. Zo beginnen deze kinderen hun leven letterlijk en figuurlijk met een dubbele handicap.
Is het niet ontzettend moeilijk om een tehuis voor gehandicapte bewoners te runnen in een samenleving die wordt beheerst door traditionele moslimse en Indonesisch-katholieke opvattingen over goed en fout, ziek en gezond? Waar mensen liever naar een dukun, een traditioneel genezer gaan, dan naar een huisarts? Waar zwangere vrouwen nog geloven dat omgang met geestelijk gehandicapten er voor kan zorgen dat het ongeboren kindje ook een handicap krijgt? We vragen het Joko Wicaksono, die al sinds de oprichting betrokken is bij Sumber Kasih. In de beginjaren als rechterhand van Pa Nico (‘Er was nog geen geld voor personeel, dus ik deed alles’), inmiddels als de opvolger van Pa Nico (‘Maar ik ben geen kopie van Pa Nico, hoor’).
Joko vertelt: ‘In de beginperiode, toen we nog in het huurhuis zaten, hebben Pa Nico en ik veel gesproken over hoe we Sumber Kasih vorm wilden geven en welke gevolgen dit zou hebben voor bewoners en begeleiders. Moest het een tehuis worden voor de Islamitische bevolking, of juist voor de Indonesisch-katholieke bevolking? Een tehuis voor de Islamitische bevolking, wat wel voor de hand lag omdat negentig procent van de bevolking op Java Islamitisch is, gaf veel praktische bezwaren. De Islam kent veel gebruiken die moeilijk na te leven vallen in een tehuis met gehandicapten. Zo mogen mannen en vrouwen elkaar niet aanraken, maar leg dat maar eens uit aan iemand met een geestelijke handicap. Een ander belangrijk bezwaar van een tehuis met een Islamitische grondslag was dat het voltallige personeel tijdens de Ramadan naar huis zou gaan, terwijl de meeste bewoners geen huis meer hebben. Voor hen is Sumber Kasih ‘thuis’ geworden. Dichtgaan tijdens de Ramadan was dus geen optie. Dat konden Pa Nico en ik ook niet over ons hart verkrijgen.’
Liefde als cement tussen de stenen
Joko heeft goede herinneringen aan de tijd met Pa Nico. Wat eens begon als een bijbaantje is uitgegroeid tot een roeping, een ideaal. Het is heel bijzonder om te zien hoe de 45-jarige Joko in het leven staat en iedere dag weer zijn best doet om de bewoners van Sumber Kasih een menswaardig bestaan te geven. Joko vervolgt zijn verhaal: ‘Uiteindelijk hebben we besloten om religie los te laten en liefde de verbindende factor te laten zijn. Als een soort cement tussen de stenen van het tehuis. In het begin was dat voor veel mensen wel even wennen. Nu, bijna twintig jaar later, ben ik er van overtuigd dat we destijds de juiste keuze hebben gemaakt. Van bewoners tot begeleiders, van kokkies tot schoonmaaksters. Iedereen is anders, maar iedereen levert op zijn of haar manier een bijdrage. We hebben zelfs een Chinese penningmeester. Wie had dat kunnen denken.’
Foto's
