Varanasi III Burning ghats - Crematie

Door: Saya

Geplaatst op Feb 12, 2010

We varen voorbij een prachtig versierde tempel onder aan de ghats. Het gebouwtje is omringd door water en compleet verzakt. Eromheen drijven fleurige bloemenkransen van feloranje en witte bloemen. Op een houten stellage een paar meter boven het wateroppervlak zit een mediterende man gehuld in gele lappen onbeweeglijk met zijn hand vlak voor zijn gezicht. Het is alsof hij de levenslucht met zijn handpalmen naar binnen stuurt. Het is een serene aanblik die even later ruw wordt verstoord door een stel opgeschoten jongeren. Zij bevinden zich een etage hoger op dezelfde stellage en schreeuwen naar beneden dat ik ze op film moet vastleggen terwijl ze het water in duiken. De volgende crematieplaats dient zich aan. Grijze rookpluimen hangen als nevel boven het water. Voorzichtig varen we voorbij in ons bootje, we hebben prima zicht op de gebeurtenissen aan de waterkant zonder dat we de mensen in hun bezigheden storen. Men schijnt de aanwezigheid van toeristen niet als hinderlijk te ervaren hoewel we door onze bootsman gewaarschuwd worden dat er vanaf een bepaald punt niet meer gefotografeerd mag worden. En terecht toch, wie wil er nu een heerlijk inzoomshot van een brandend lijk? Het hoort bij India en het gebeurt vlak vóór je gewoon op straat, zichtbaar voor iedere voorbijganger, maar ik vind dat een toerist nooit zijn integriteit mag verliezen en dat hij de heersende cultuur te allen tijde moet eerbiedigen. Als je al wilt meegenieten van de cultuur van je vakantieland, dan doe dat respectvol en op de achtergrond, tenzij je wordt uitgenodigd aan het proces deel te nemen. Onze eigen landgenoten, maar ook de Duitsers en de Amerikanen, zijn vaak de toeristen die zonder blikken of blozen een religieuze ceremonie verstoren door er als wildebrassen rond te rennen en alles te fotograferen wat los of vast zit. Rondom de burning Ghats is het in ieder geval behoorlijk druk qua bootverkeer. Zelfs een bootje gevuld met boeddhistische monniken in saffraankleurige gewaden komt eens kijken hoe de concurrent zich van zijn doden ontdoet. Het hout ligt in boten en loodsjes hoog opgestapeld. Er zijn momenteel twee crematies in volle gang. Een aantal mannen zit in hurkzit rondom het in witte doeken gewikkelde lichaam. De priester leidt de ceremonie alvorens het lijk gereed is in de vlammen op te gaan. Honden verdringen zich om de brandende lichamen om er vervolgens geniepig vandoor te gaan met afgevallen stukken mensenvlees. Een grote stapel bijeen geveegd as dampt nog na, de onaanraakbaren zullen het uitkammen naar achtergebleven onverbrande goudstukken en andere waardevolle spullen. Vrouwelijke familie slaat het geheel achter de houten hekjes gade. Zij mogen niet te dicht bij het lijk komen, ze zijn te emotioneel en dit zou de opgang naar het Nirwana kunnen verstoren. De lichaamsresten en overblijfselen van de crematie worden na de plechtigheid in het water uitgegooid. Je kunt je voorstellen dat het een ongelooflijk zooitje is in het water en ik moet er dan ook niet aan denken per ongeluk uit mijn bootje te flikkeren. We gaan aan wal. Bij de burning ghats liggen drie lijken op brandstapels. Van de één is niks meer over, alleen een onverbrande voet ligt smeulend in het zand. Boven op de buik van een ander wordt het hout nog even aangeduwd. Het verkoolde hout van een brandstapel wordt voorzichtig met stokken uit het rokende geheel geduwd. Het gloeit nog als het wordt ondergedompeld in de Ganges. Daarna worden de stukken op een hoop gelegd. Wellicht worden deze resten nog gebruikt: De heilige geur van brandend lijk mengt zich met een doordringende pisgeur. Of we niet van dichtbij willen komen kijken? We moeten nog even wennen aan dit spektakel, dus we passen. Enerzijds schrikken we van de harde werkelijkheid. Brandende, menselijke lichamen zo open en bloot een paar meter van ons vandaan. Anderzijds is het geweldig om te beseffen hoe de dood hier daadwerkelijk onderdeel is van het leven. Wij in het Westen staan de lichamen van onze geliefden direct na overlijden af aan vreemdelingen die hen wassen en verzorgen, opbaren, begraven of cremeren. Alles wordt afgeschermd en weggestopt. Hier in Azië is dat zoveel anders. Hier heerst geen taboe op het onvermijdelijke sterven, de niemand sparende dood. Hier is men een levenlang bezig met de opgang naar het hiernamaals, het einde van een mensenleven op aarde. Het komt me dan ook niet luguber over, hoewel het voor het eerst in mijn leven is dat ik een echt lijk zie. Ook in Indonesië waren we eerder getuige van een Hindoeïstische crematie. Daar wordt het lichaam echter in een sarcofaag verbrand en is er geen direct zicht op het lichaam van de dode. Even verderop zien we een gespalkt kinderlijkje in doeken op de trappen liggen. Misschien is het hetzelfde kindje dat we eerder deze ochtend in de rivier zagen drijven en is het nu aangespoeld. Het ligt daar in de brandende hitte terwijl vijf meter verderop een aantal andere kinderen verwikkeld is in hun spel. Het schijnt niemand te storen. Ik moet er niet aan denken dat een hongerige hond het baby’tje ruikt.
Varanasi betekent letterlijk “stad tussen de rivieren Varuna en Assi”. Alle indrukken van India en de ogenschijnlijke tegenspraken die het land kenmerken, komen hier geconcentreerd samen in een sensuele maalstroom. Deze stad kan de westerse bezoeker danig op de proef stellen, nergens anders in dit land zal hij iets aantreffen dat zo radicaal verschilt van wat hij gewend is. Bij diegene voor wie alles verzekerd is, de dood verborgen, godsdienst niet meer dan een collectieve troost, kan deze stad alles overweldigend overkomen. Varanasi is Varanasi omdat ze ligt waar ze ligt: aan de oever van Moeder Ganges, aardse verschijning van de machtige godin Ganga.