Het China van Ruben Terlou: Ik vind Chongqing de vetste stad op aarde!
In Chinese Dromen laat programmamaker Ruben Terlou (34), voortgestuwd door een persoonlijke fascinatie en inspelend op maatschappelijke veranderingen, een andere kant van China zien. Wij spraken hem over wat hem aantrekt aan China.
Ben je al China-moe?
‘China is een veelzijdig land. Je valt van de ene in de andere verbazing. De indrukken zijn complex en overvloedig. Hierdoor kan er een soort vermoeidheid optreden. Het vergt immers energie om al die indrukken te verwerken. Ik heb mijn limiet echter nog niet bereikt. Dat heeft onder andere te maken met mijn liefde voor natuur. Op dat gebied weet China me keer op keer te prikkelen. Vooral de provincies ten zuiden van de Blauwe Rivier (Jangtsekiang) maakten tijdens het filmen van deze serie grote indruk. Wat ook bijdraagt: er zijn nog ontelbaar veel plekken die nog niet ontdekt zijn door de westerse toerist. Ik denk dat dit vooral te maken heeft met de taal, en met vooroordelen. Volgens mij hebben veel toeristen voor zichzelf een aantal redenen geformuleerd om níét van China te houden: het is niet overal even schoon, het is lawaaiig en de afstanden zijn groot. Zonde, want het natuurschoon is overdonderend en de steden zijn uniek in hun soort. Een goed voorbeeld is Chongqing, een gigantische metropool met dertig miljoen inwoners, waar de meeste westerlingen nog nooit van hebben gehoord. Er staan imposante flatgebouwen, er komen twee rivieren samen, er ligt een Manhattanachtig gebied en de hot pot (een gloeiend hete ketel met soep en losse ingrediënten) is nergens beter. Ik vind Chongqing de vetste stad op aarde!’
Wat zou jij tegen mensen willen zeggen die hun twijfels hebben bij een reis naar China?
‘Ik snap de vooroordelen. Maar ik denk dat westerlingen zich moeten beseffen dat China niet meer het China van toen is. Veranderingen volgen zich – zeker in vergelijking met vijf jaar geleden – in rap tempo op. De impact ervan is overduidelijk. Het huidige China is schoner en rustiger. Bovendien is het land uitgegroeid tot de absolute wereldmacht van deze eeuw. Aan alles merk je dat het economische zwaartepunt naar China is verschoven. In steden wordt bijvoorbeeld steeds meer gebruikgemaakt van technologie. Op elke straathoek en bij elk zebrapad hangen camera’s met gezichtsherkenning. Ook de infrastructuur is aangepakt. Het hogesnelheidstreinnetwerk behoort tot de beste van de wereld. Het mooie en interessante aan China is dat het ons – de rest van de wereld – een spiegel voorhoudt. Wat zich in China afspeelt is universeel.’
Brengen die veranderingen ook negatieve effecten met zich mee?
‘Veranderingen brengen vaak goede ontwikkelingen met zich mee. Maar niet altijd. De controle van de bevolking is toegenomen en dat zie je goed terug in de steden. Ook zie je veel propaganda in het straatbeeld. De greep van de president en zijn partij neemt toe. De invloed van die controle op de vrijheid van de mensen is groot. Ook voor mij en voor reizigers zijn de effecten merkbaar. Werken als journalist wordt steeds lastiger en het verkrijgen van een toeristenvisum steeds ingewikkelder. Tijdens de visumaanvraag moet je een afgebakend reisplan overhandigen. Je moet het spelletje meespelen. Als je eenmaal in China bent, kun je je eigen koers bevaren. Ook de Yi – een volk dat ik voor de serie opzocht en op traditionele wijze in de bergen van ZuidSichuan woont – krijgen te maken met veranderingen. De effecten zijn tweeledig. Enerzijds neemt de armoede af en de bereikbaarheid toe (eerst duurde het drie dagen om in het gebied te komen; nu een halve dag). Anderzijds komen typische Yi-gebruiken onder druk te staan. In een van de afleveringen uit de serie richten we ons op de gebruiken die nog wél voortbestaan. In het dorpje Dimo gingen we bijvoorbeeld op bezoek bij een sjamaan, wat een bijzondere ervaring opleverde.’
Heb je tips voor mensen die China voor het eerst bezoeken?
‘Chinezen zijn nogal bang om gezichtsverlies te lijden. Blijf daarom geduldig en respectvol. En maak tijdens conversaties zo weinig mogelijk handgebaren. Vind jij bepaalde gebruiken raar? Onthoud dan dat zij jou waarschijnlijk ook niet helemaal volgen. Ze willen ook nog weleens staren. Maar dit betekent doorgaans dat ze nieuwsgierig zijn. Chinezen zijn in essentie hartstikke open en vinden het leuk om een gesprek aan te gaan. Praat dus met ze, in plaats van ze te veroordelen. Met vertaalapp Pleco (Engels naar Mandarijn en Kantonees, en andersom) kom je al een heel eind. Je kunt er de taal mee leren en karakters mee vertalen. De app toont ook de volgorde waarin karakters worden geschreven.’
Wat is jouw persoonlijke hoogtepunt?
‘Tijdens het draaien word ik toegelaten tot de verhalen en levens van de mensen die ik ontmoet. Ik kom erachter waar ze over dromen en waar ze bang voor zijn. Deze persoonlijke connectie is voor mij een voorrecht. Afgelopen voorjaar maakte ik een aflevering over de relatie tussen ouders en hun kinderen. Of specifieker: wat er gebeurt als ouders hun enige kind verliezen. Als gevolg van de eenkindpolitiek is er een grote groep mensen die slechts één kind hebben en dat enige kind vervolgens kwijtraken. Dat deze ouders hun verdriet met wij willen delen is natuurlijk superbijzonder. Dat zeg ik niet alleen als programmamaker, maar ook als mens. Wat me eveneens aantrekt aan China is het contrast, tussen de bevolking en de regering. China komt groots en afstandelijk over, maar het land brengt tevens prachtige, persoonlijke verhalen voort. Dit contrast heb ik nog nergens anders meegemaakt.’
Je nieuwe VPRO-serie heet Chinese Dromen. Wat zijn jóúw reisdromen?
‘Ik heb inmiddels alle provincies bezocht, met uitzondering van Hainan, een groot Chinees eiland in de Zuid-Chinese Zee. Dus Hainan staat zeker op mijn lijstje. Verder zou ik de grens met Noord-Korea en de onderbelichte delen van de Chinese Muur willen volgen, van oost naar west. Het lijkt me interessant om te zien hoe de muur opgaat in het landschap en onderdeel uitmaakt van het leven van de lokale bevolking. Deze droomreis moet een ware zoektocht worden naar veranderingen en geschiedenis: de val van het keizerrijk, de culturele revolutie, de opkomst van het communisme en Mao. Je merkt al, ik ben nog lang niet uitverteld.’
Chinese Dromen is vanaf zondag 17 november, 20.25 uur, te zien op NPO 2.
Hoofdafbeelding: Ruben Terlou
