Schokkend mooi Chili
We liggen net te slapen in ons hostel in het kustplaatsje La Serena als de aarde onder ons hevig begint te grommen. Het duurt even voordat het kwartje valt: een aardbeving! Enkele tellen later worden we bijna ons bed uitgeschud. Wat kunnen tien seconden dan lang duren. Daarna is het stil, doodstil ...
Ben jij ooit in Chili
geweest? (Foto: Columbus © Paul de Roos)
Krap een uur later zitten we wéér rechtop in bed – voor de tweede keer worden we een aantal seconden lang door elkaar gerammeld. Echt goed slapen doen we de rest van die nacht niet meer. De volgende ochtend vertelt onze gastvrouw dat de beving wel meeviel. ‘We hebben ze hier wel krachtiger gehad,’ zegt ze laconiek. ‘Voor zover
ik heb gehoord, zijn er gelukkig geen slachtoffers gevallen. Ook
de schade aan gebouwen en
wegen is te verwaarlozen.’ Op de voorpagina van de lokale krant
lezen we dat het ging om twee zeebevingen van 6,9 op de schaal van
Richter, circa tachtig kilometer voor de kust. Dit type beving kan
verwoestende tsunami’s veroorzaken, en ik begrijp nu waarom overal
aan de Chileense kust waarschuwingsborden met vluchtroutes staan.
Ruim een week eerder ben ik samen met mijn vrouw begonnen aan een
reis door het fascinerende noorden van Chili,
zigzaggend van de kustplaats Arica, dicht bij de Peruaanse grens,
naar de hoofdstad Santiago.
Tijdens de reis is ons één ding duidelijk geworden: leven in een
land dat bijna volledig binnen de Ring van Vuur ligt – het
hoefijzervormig gebied rondom de
Grote Oceaan dat bekendstaat om zijn vulkanische activiteit –
betekent leren leven met aarden zeebevingen, tsunami’s en uiteraard
vulkaanuitbarstingen. De Chilenen weten dat als geen ander; ze
worden geregeld opgeschrikt door aardse en onderzeese oprispingen.
Soms is er grote paniek en vallen er slachtoffers, maar veelal is
er sprake van enkel materiële schade.Tegenover die destructie staat
creatie. Dat het land al miljoenen jaren ‘in beweging’ is, heeft
ervoor gezorgd dat Chili adembenemende landschappen rijk is:
gortdroge woestijnen, diepblauwe meren en met sneeuw bedekte
vulkanen. Een walhalla, met andere woorden, voor
natuurliefhebbers.
Feestje op het kerkhof
Aardbevingen en ulkaanuitbarstingen zijn ook onlosmakelijk
verbonden met het leven van de inheemse Aymara-indianen, in de
hooglanden van de Andes. Doordat ze zich hebben kunnen ontworstelen
aan de Spaanse overheersers van Zuid-Amerika, is een groot deel van
hun cultuur behouden gebleven. Hoewel inmiddels het grootste deel
van de ongeveer vijftigduizend in Chili levende Aymara katholiek
is, maken animistische tradities en rituelen nog steeds een
belangrijk deel van hun dagelijks leven uit. Zo zijn bergen,
vulkanen, meren en rivieren heilige plekken waar de geesten van de
voorouders rondwaren. De Aymara hebben ook een radicaal ander beeld
van tijd en ruimte. Waar bij ons het
verleden achter ons ligt en de toekomst vóór ons, is dit voor de
Aymara precies andersom. Dat maken ze onder andere duidelijk door
hun handgebaren. Als de Aymara over het verleden spreken, wijzen ze
naar voren, en als er over de
toekomst wordt gepraat, wijzen ze naar achteren. Je kunt immers
niet zien wat er achter je gebeurt; je weet alleen met zekerheid te
zeggen wat er zich vóór je afspeelt. De Aymara-cultuur staat onder
druk. In de kuststad Arica, aan het begin van mijn reis, spreek ik
Enrique Huanca. Hij komt oorspronkelijk uit het Aymara-dorp
Parinacota, 150 kilometer naar het oosten, hoog in de Andes. ‘Het
leven daar is hard. De mensen leven er al generaties lang van het
houden van lama’s en alpaca’s. Maar dit levert de laatste jaren
steeds minder op en zeker voor de jeugd is er weinig toekomst. Veel
bewoners trekken weg, alleen de ouderen blijven.’ Als Enrique ons
mee op sleeptouw neemt naar Parinacota, vallen inderdaad de stilte
en leegte in het dorpje op.
