Ontmoet de haaienfluisteraar
Door een haai op een subtiele manier aan te raken kan er een staat van totale overgave worden opgewekt. Cristina Zenato is de enige vrouw ter wereld die deze techniek beheerst. En jij kunt met Cristina naar de haaien op de Bahama’s …
Naar de haaien! (Foto: Gerald Schömbs, Unsplash)
Waar komt jouw verbinding met de onderwaterwereld vandaan?
‘Die heb ik te danken aan mijn familie in Italië. Mijn grootouders woonden aan de Middellandse Zeekust en mijn eerste herinneringen bestaan uit Italiaanse baaitjes, flippers, een snorkel en duikbril. Ik ben van jongs af aan al onbevangen als ik in het water ben. Ik leerde zwemmen voordat ik kon lopen, zegt mijn moeder altijd. Haaien stonden toentertijd bij het grote publiek te boek als monsters van de diepte, die onder het wateroppervlak op de loer lagen om mensen aan te vallen en op te eten. Dankzij mijn ouders, die me inprentten dat geen enkel dier nutteloos of kwaadwillig is, kon ik deze angst relativeren; haaien zijn uiteindelijk ook maar gewoon uit de kluiten gewassen vissen in de zee. Hoe meer ik over ze te weten kwam, hoe mooier en fascinerender ik ze ging vinden. Ik wist toen al: óóit zou ik aan hun zijde zwemmen.’
Het lijkt alsof je haaien kunt temmen. Is het een techniek of gave?
‘Ik denk een combinatie van beide. Enerzijds raak ik de haai bewust op een bepaalde manier aan; ik wrijf langs de zijkant van de kop waardoor de haai in een relaxte, volgzame staat geraakt. Je kunt het vergelijken met het strelen van mensen of het aaien van honden. Deze tijdelijke staat van overgave, die ongeveer vijftien minuten duurt, heet tonische immobiliteit en is níét stressvol voor haaien. Er komt ook een vertrouwensband bij kijken. Veel haaien kennen me en voelen zich op hun gemak bij me, waardoor ze direct op me af zwemmen. Ik hoef alleen maar te knielen en ze komen direct in mijn schoot liggen. Anderen hebben juist géén zin om aangeraakt te worden. Hun bui hangt samen met hun gevoel, het weer en de watertemperatuur. Ik forceer nooit iets bij een haai. Het blijven immers onvoorspelbare dieren. Daarom draag ik voor de zekerheid een harnas. Het haaienduiken doe ik vanuit mijn woonplaats Freeport op Grand Bahama-eiland, in het noorden van de Bahama’s. De haaien waarmee ik werk zijn Caribische rifhaaien.’
In de Bahama’s zet je je in voor de bescherming van de haai. Hoe staat het ermee?
‘De import en export van haaienproducten is nog steeds een groot probleem. Temeer omdat er niet voldoende mankracht is om het reusachtige wateroppervlak van de Bahama’s te patrouilleren. Desondanks kan ik met trots zeggen dat ik een bijdrage heb geleverd aan het in het leven roepen van nieuwe beschermingswetten. Het gaat dus de goede kant op. Ook het haaientoerisme in de Bahama’s helpt mee. Locals beginnen in te zien dat het toerisme meer oplevert dan de jacht. Je hoort mij niet zeggen dat het ideaal is. Maar het is wél een vooruitgang. Ikzelf draag mijn steentje bij door duikcursussen en andere educatieve lessen over haaien aan te bieden. Hierin informeer ik cursisten over het welzijn van haaien, onderwatergrotten en oceanen. Daarnaast werk ik mee aan projecten die zich richten op het recyclen van afvalproducten, zodat bijvoorbeeld plastic, olie en diesel niet meer in zee terecht komt.’
Tv-zender Discovery zendt elk jaar een ‘Shark Week’ uit. Hoe denk jij over deze media-aandacht?
‘Ik heb er gemengde gevoelens bij. Enerzijds zitten er belachelijke programma’s tussen, die onjuiste of kromme informatie verstrekken. Ik herinner me bijvoorbeeld een uitzending waarin ze een dodelijke tijgeraanval in Hawaï breed uitmaten, en vervolgens doodleuk meldden dat er in datzelfde gebied gemiddeld twee miljoen mensen per jaar het water ingaan. Waarom zou je je dan op dat éne voorval focussen? Anderzijds komt de media-aandacht het welzijn van de haai ook ten goede. Shark Week levert geregeld positieve reacties op van kijkers en wetenschappers die geïnteresseerd raken in de dieren. Zolang de focus op de positieve kanten komt te liggen, kunnen televisieprogramma’s juist informatief en leerzaam zijn.’
Hoe kunnen wij bijdragen aan de bescherming van de haai?
‘Over de hele wereld worden jaarlijks zo’n honderd miljoen haaien gedood. Dus ten eerste: stop met denken dat het probleem een ver-van-je-bed-show is. Verdiep je in de regelgeving over de import en export van haaienvlees die in jouw land geldt. Mensen zeggen vaak ‘dat gebeurt alleen in China’. Maar in realiteit zijn bepaalde steden in de Verenigde Staten en Canada de grootste afnemers van haaienvlees.’ Oók vriendjes worden met Caribische rifhaaien? Cristina biedt diverse haaienduikexcursies aan (één duiker per dag).
Het slechte image van de haai is gelukkig aan het veranderen, waardoor dit prachtige wezen beter beschermd kan worden. Zou jij naar de haaien durven te gaan?
