Zo word je een man in Zuid-Afrika
Volwassen worden is een pijnlijke aangelegenheid. Zeker voor de jongens van de Xhosa-stam, aan de Zuid-Afrikaanse Wild Coast.
Daar zit je dan: met een clubje met witte klei bedekte jongens, die zich een maand lang in een hut in de bush hebben teruggetrokken. Ze smoezen onder elkaar in een klakkerige taal en spelen een spelletje kaart. Soms gaan ze naar buiten, waar ze de tijd doden met een stokgevecht. In de verte raast de Indische Oceaan. Transkei, het voormalig thuisland tussen Durban en Kaapstad waar Nelson Mandela opgroeide, wordt in de volksmond ‘zwartmansland’ genoemd. Daar waar de snelweg wegbuigt van de Indische Oceaan, en er slechts een hobbelige zijweg langs de ruige kustlijn ligt, vind je een Zuid-Afrika waar de tijd heeft stilgestaan. Het is een achtergebleven, maar daardoor ook ongerepte regio.
Besnijdenis
Niet onder druk gezet door oprukkende modernisering kan de Xhosastam er zijn eeuwenoude tradities in stand houden. Waaronder de rituele besnijdenis van jongens die rond hun achttiende jaar de overgang maken van jongen naar man. De besnijdenis vindt twee maal per jaar plaats: in de winter en de zomer. De wintermaanden hebben de voorkeur, omdat de kans op infecties dan kleiner is. Een medicijnman met kennis van lokale kruiden voert de ingreep uit en brengt op de wonden een goedje aan dat ontstekingen tegen moet gaan. De jongens worden ingesmeerd met witte klei, waardoor ze weinig vocht verliezen. Ze drinken zo min mogelijk, zodat ze ook zo min mogelijk hoeven te plassen. Dat is namelijk een andere mogelijke bron van infecties. Zonder gevaar is dit ritueel niet. In de grotere steden sterven elk jaar tientallen jongens aan de ingreep. De reden: in de steden pretenderen clandestiene Xhosa-medicijnmannen, die duizend rand per ingreep rekenen, ten onrechte de kunst van besnijden te verstaan. Op het platteland is de sociale controle strikter, en hebben charlatans geen kans.
Als herboren
De daadwerkelijke besnijdenis zal je als buitenstaander niet meemaken – en dat is bij ontstentenis van vlugzout misschien maar beter ook. De rest van het ritueel biedt gelukkig al een bijzonder inkijkje in de denk- en leefwereld van de Xhosa. Dat het speelkwartier van de jeugd werkelijk voorbij is, blijkt wanneer de bezittingen van de jongens worden verbrand. In de bush worden ze geacht hun speelse manieren af te leren en de verantwoordelijkheden van de volwassenheid onder ogen te zien. Het is mannen toegestaan ze in hun hutje te bezoeken, maar tegen de jongens spreken is zinloos – ze zeggen niets en kijken je niet aan. De enige die zich verwaardigt te spreken is de oudere man die met de jongeren mee is gegaan om wijze levenslessen over te brengen. Na een maand zullen de jongens herboren terugkeren naar hun dorp. Alwaar hun mannelijkheid gevierd zal worden met de rituele slacht van een koe.
Verdwijnend Zuid-Afrika
Natuurlijk is deze overgangsrite niet de enige reden om een stadje als Coffee Bay te bezoeken – je kunt er ook hiken, overnachten bij een wonderdokter, of langs grimmige rotskusten abseilen naar zee. Maar het is wel het meest fascinerende wat de regio te bieden heeft. Denk echter niet dat je gewoon de auto voor de deur kan parkeren en je fototoestel in de aanslag kan houden. Het is verstandig ruim van tevoren contacten te leggen via kenners van de gemeenschap en je zo discreet mogelijk op te stellen. Vrouwen is het sowieso niet toegestaan contact te hebben met jongens die het ritueel zullen ondergaan. Om de Wild Coast en Coffee Bay te bereiken neem je de geasfalteerde autoweg van Durban naar Kaapstad. Bij het kustplaatsje Port Shepstone buigt de autoweg landinwaarts af. Houd de minder uitnodigende weg langs de kust aan, en je betreedt een Zuid-Afrika dat op termijn zal verdwijnen.
Dit artikel is geproduceerd door Columbus Travel (© Columbus Travel 2015)
