Maskers & marionetten in Markala
West Mali
Mali
Papillonreizen
Maskers & marionetten in Markala
Onbekend bij de meeste toeristen is het jaarlijkse festival in Markala aan de Niger, waar groepen uit diverse delen het land bijeenkomen om hun shows op te voeren voor een voornamelijk Malinees publiek.
Het was even speuren om erachter te komen wanneer het masker- en marionettenfestival zou gaan plaatsvinden en zoals dat bij een echt Malinees gebeuren dan vaak het geval is, je hoort het pas als het al bijna begonnen is. Dus in allerijl voorbereidingen treffen!
Op een vrijdagochtend in maart 2011 stap ik in Ségou in een taxi. Nou ja, taxi is een groot woord, een oude Peugeot, die met touwtjes en ijzerdraad bijeen gehouden wordt, gaten in de vloeren heeft, door z’n vering gezakt is en waarvan de ramen niet meer omhoog of omlaag kunnen. De brede onschuldige lach en de lichtjes in de stralende ogen van chauffeur Bah maken dat alles meer dan goed. ‘Monique, het is echt een hele goede auto’, verzekert Ibrahim me nog, alvorens het portier dicht te slaan. Ellen en ik kijken elkaar lachend aan. Mohammed reist met ons mee als een soortement opgedrongen escorte onder het motto dat hij ons moet introduceren bij zijn familie in Markala, waar we zullen logeren. Ibrahim heeft alles in het werk gesteld om te voorkomen dat we zomaar zonder vaste plannen op de lokale bus zouden stappen. We zouden toch eens mogen verdwalen onderweg of ‘in verkeerde handen vallen’... Na alles wat ik in Mali al meegemaakt heb, weet ik dat het geen zin heeft te protesteren; het is zoals het is!
Krakend, piepend en in een uitermate rustig tempo leggen we de 40 kilometers naar Markala af. Muntjes gaan onderweg van Bah naar politieagenten; blijkbaar voldoet zijn auto toch niet helemaal aan de lokale eisen voor een taxi...
Mohammed ziet zich voor een uitdaging geplaatst als aangekomen bij de hof van ‘zijn familie’ blijkt, dat ze verhuisd zijn. Het komt goed, ze worden gevonden en natuurlijk zijn we van harte welkom!
Veel mensen leven in Mali op het randje van de bestaansgrens, bij deze familie vraag ik me vertwijfeld af hoe ze zich in leven houden. De fiere vader vertelt me met pijn in zijn stem dat hij slechts één vrouw en vier kinderen heeft, maar er ondanks alle inspanningen niet in slaagt voldoende geld te verdienen om zijn gezin te voeden en te kleden. Met schaamte in zijn stem voegt hij eraan toe dat zijn vrouw aan het werk is.
Het zijn geen loze woorden alles wat ik zie is in overeenstemming met zijn woorden: kleren zijn veelvuldig hersteld of vol gaten, de saus bij de maaltijd bestaat voor meer dan 80% uit water en op de hof is niets maar dan ook niets van enige waarde te bekennen. Dankzij een jaarlijkse gift van een Franse dame kunnen de twee oudste kinderen naar een behoorlijke school. De derde gaat naar de overheidsschool en kan nog geen letter lezen of schrijven. Yssouf heeft tranen in zijn ogen als hij de hoop uitspreekt dat hij er toch op enigerlei wijze in zal slagen om ook zijn derde en vierde kind een goede opleiding te laten genieten, zodat ze de vicieuze cirkel van een leven op de bestaansgrens kunnen doorbreken.
Geraakt door het verhaal van Yssouf, het verhaal van menig Malinese vader, zou ik bijna vergeten dat we naar Markala gereisd zijn om het festival bij te wonen. Zo niet Yssouf, hij trommelt zijn dochter op, een mooie meid, die een behoorlijk mondje Frans spreekt en maar al te graag met ons op pad gaat. Haar drie broertjes, tot en met de jongste aan toe, huppelen vrolijk achter ons aan. Het gebeurt tenslotte niet elke dag dat ze gasten hebben en een verzetje is altijd weg.
Geheel op z’n Malinees begint het festival ‘wat later’, omdat de belangrijkste gast, de minister van toerisme nog niet is gearriveerd. We zitten al uren op de tribune te wachten op de start van het festival, drinken gember- en hibiscussapjes met de kinderen en ik geniet van alles wat er voor mijn ogen gebeurt. Een Malinese vrouw heeft me enthousiast haar babydochter in de armen gegeven en maakt van de gelegenheid gebruik met veel armbewegingen bij te praten met een vriendin. Velours bankstellen en fauteuils worden op het dak van een busje aangevoerd voor de eregasten en ruimschoots na het officiële aanvangstijdstip worden er nog allerhande andere voorbereidingen getroffen. Als de toespraken eindelijk beginnen, zijn ze lang en grotendeels in de lokale taal. Aan de stembuigingen van de sprekers en de gezichten en reacties van de omstanders probeer ik de toonzetting te begrijpen. Zonder succes. En als ik de hoop dat ik bij daglicht nog wat foto’s kan maken volledig heb laten varen, stromen er ineens van diverse kanten dansers en muzikanten het festivalterrein op. Onder luid gejuich en geklap vertonen ze hun kunsten. Slangen, mensapen, traditionele maskers, er komt van alles voorbij. Van het meeste ontgaat me de betekenis, maar ik zie en hoor dat het op de lokale bevolking veel indruk maakt. Het feest is in alle hevigheid los gebarsten en zal tot in de vroege uurtjes doorgaan.
En ook op zaterdag is het weer feest en opnieuw laat de aanvang van het festival even op zich wachten. Gelukkig hebben we onze dag al prima benut met een bezoek aan de dam en een wandeling naar de andere kant over de brug.
Het is een bonus dat we nog een paar uur van het festival kunnen meepakken, alvorens in de loop van de avond weer bij Bah in de auto te stappen, die ons met een even gulle lach en glimmertjes in zijn ogen weer veilig terugrijdt naar Ségou. In het donker in de auto laat ik alle ervaringen nog eens de revue passeren. Geweldig om het festival mee te maken, omdat het zo echt Malinees is. Maar, als ik diep in mijn hart kijk, is het de kennismaking met Yssouf en zijn gezin, die me echt geraakt heeft..!
Foto's
