De Grote Koeienoversteek van de Peul-herders
Centraal Mali
Mali
Papillonreizen
De Grote Koeienoversteek van de Peul-herders
Eens per jaar is de Niger bij Diafarabé de plek, waar Peul-herders uit de nabije dorpen hun krachten meten door met hun kuddes de rivier over te zwemmen. Niets toeristisch, een puur Malinees gebeuren. Uiteraard wilde ik dat zelf meemaken!
Op een donderdagavond, eind november, rinkelde mijn telefoon. Ibrahim kondigt aan dat hét evenement zaterdag zal plaatsvinden. Onmiddellijk gaan mijn hersenen op volle toeren draaien. Wat heb ik nodig? Ik kan maar beter gaan inpakken!
Vanuit Ségou rijden we de volgende ochtend op ons gemak richting Markala, bekend van zijn stuwdam. Aan de waterkant gooien vissers synchroon hun netten uit om ze gevuld met visjes binnen te halen. Ondertussen komen Peul-herders met hun geiten de brug over gerend. De voorste met een brede lach op zijn gezicht en een babygeitje in zijn armen, de achterste met een lange stok om de minder vlotte geitjes aan te sporen.
In Macina houden we een lunchstop bij een vriend van Ibrahim. Er is direct grote bedrijvigheid op het familie-erf, een meisje schiet met een bezem een kamer in, haar broer loopt er met een stoel achteraan; een gast hoor je met alle egards te behandelen. Ibrahim is nergens te bekennen en ik voel me lichtelijk ongemakkelijk als de schaal eten voor me neer gezet wordt en de familieleden me verwachtingsvol aanstaren. Na enig wachten neem ik toch maar als eerste een hap. Gerustgesteld verlaat iedereen de kamer. ‘Monique, waarom heb je ze zolang laten wachten?, is de verbaasde vraag van Ibrahim later. Wat blijkt: een gast hoor je de volle schaal voor te zetten. Pas daarna kan de schaal door naar de rest van de familie en die hadden in dit geval dus hongerig zitten wachten tot ik eindelijk uitgegeten was...
Onder begeleiding van een lokale gids, die de zandweggetjes naar Diafarabé kent, verlaten we Macina. We hobbelen over zandpaden en staan ineens voor een immense waterpartij. Nadat alle alternatieven zijn afgekruist, lijkt er niets anders op te zitten dan er doorheen te gaan. Schoenen gaan uit, broekspijpen worden opgerold en terwijl ik me lopend een weg baan door de zuigende modder, doen de heren een dappere poging door het water te rijden. Met een pruttelend geluid komen de scooters tot stilstand in het water, ergens halverwege Macina en Diafarabé. Verwoede pogingen om ze weer aan de praat te krijgen gaan gepaard met veel ergernissen en water wat uit alle mogelijke pijpleidingen komt. Toekijkend zet in gedachten de opties op een rijtje, tot ik opschrik van het geluid van een scooter die tot leven komt. Even later zet onze begeleider me af in het eerstvolgende ‘dorp’. De schemer valt in, terwijl ik vanaf een aangedragen doorgezakte stoel het dorpsleven aanschouw in de volle aandacht van de dorpskinderen. Als Ibrahim met scooter en mecanicien arriveert gaan de werkzaamheden van start: superlijm, plastic zakjes en allerhande zaken, die je niet zou verwachten, komen eraan te pas en tegen mijn verwachtingen rijden we die avond toch nog door.
In het donker, aan de hand van de aanwijzingen van lokale herders, bereiken we de plaats waar de veerpont naar Diafarabé vertrekt. Grote terreinwagens, die ons eerder voorbij kwamen, staan al uren te wachten op de pont, die aan de overzijde ligt. Als we met scooter en al in een pirogue afvaren, zijn zij het, die ons nakijken.
Na de lange reisdag is het heerlijk aanschuiven bij de maaltijd, die vrienden al hebben bereid. We worden warm welkom geheten in hun kampement aan de oever van de rivier, waar we rondom het kampvuur genieten van raadsels en de rustige avond.
Als ik ’s ochtends tegen zes uur ontwaak, word ik overvallen door de immense rust van de omgeving. Een visser haalt geluidloos zijn netten leeg, bootjes glijden over het vrijwel rimpelloze water en de feesttent, enkele honderden meters verderop is nog leeg. Verwachtingsvol kijk ik om me heen, waar zijn nou die koeien? En waar blijven de mensen? Lachend wijzen de mannen naar de andere oever, ‘Monique, kijk nou eens goed, het wemelt er van de kuddes en dat worden er echt alleen maar meer!’ Inderdaad, als ik goed kijk, zie ik in de verte stipjes bewegen.
Geleidelijkaan stromen de dorpsbewoners toe en menigeen komt even de hand van de ‘toubab’ schudden. Pas als alle hoogwaardigheidsbekleders en juryleden aanwezig zijn, geven de jagers het startschot na een vlaggezwaai van de juryvoorzitter. Er wordt gedanst en gezongen terwijl de eerste kuddes te water gaan. Vanaf mijn zitplaats op de rivieroever, omringd door enthousiaste – vooral mannelijke - dorpelingen, kinderen aan mijn voeten en op mijn schoot, neem ik genietend het spektakel in me op. Meisjes en vrouwen, die de lokale drankjes en kleine lekkernijtjes, zoals patat van zoete aardappelen verkopen. Kudde na kudde gaan de koeien aan de overzijde te water, stokken knallen op het water en de herders lijken overal tegelijk te zijn om de kudde bijeen te houden en ook de onwillige koeien veilig naar de overkant te brengen. Meisjes in prachtige kleren, hun haren versierd met goud en amber, dansen en kijken stiekem vanuit hun ooghoeken naar de herdersjongens, die met veel armzwaaien en gelach aan land stappen; de klus is geklaard!
Ik kom ogen en oren tekort om alle indrukken in me op te nemen. Fiere Peul-mannen met hun karakteristieke gelaat, kleding en hoeden, kijken vanaf de oever in alle rust toe, anderen wagen zich in pirogues in het water tussen de kuddes. Honderden, zo niet duizenden koeien zetten voet aan wal en ik vraag me vertwijfeld af hoe de jury beslist wie de beste herder is. En voor de herders gaat het daar natuurlijk toch om, want de winnaar weet zich verzekerd van eeuwige roem en de aandacht van vele huwbare meisjes.
Veel te snel gaat de dag voorbij en zijn we weer onderweg naar Ségou met nogmaals de gevolgen van het oversteken van de waterplas. Het mag de pret niet drukken; ik heb genoten van dit bijzondere Malinese evenement en eind 2011 gaan we er weer voor!
Foto's
