Twee werelden...

Door: Marjan

Geplaatst op Mar 27, 2011

De ritmisch bewegende lichamen van de San en de roodgloeiende vlammen lijken zich te vermengen tot één dans. Op de koude aarde onder de Afrikaanse sterrenhemel luister ik naar de klikkende geluiden die de vrouwen maken die in kleermakershouding om het kampvuur zitten. De mannen lijken in trance terwijl ze al dansend met hun stokken in de aarde prikken.

’s Middags heb ik een poging gedaan om enkele klikgeluiden na te bootsen tijdens de wandeling met de San. De brede glimlach van de oude vrouw liet mij weten dat ik er weinig van maakte. Bij het zien van de vrouw was ik meteen gebiologeerd door haar bijzondere gezicht in de geelbruine woestijnkleur. Haar diepe rimpels en haar karakteristieke uitstraling maakten mij nieuwsgierig naar haar geschiedenis. Af en toe zag ik haar diep na denken terwijl de gids mijn vragen vertaalde. Al wandelend door de dorre omgeving kreeg ik steeds meer een beeld van haar vroegere leven. Hoe ze opgroeide in de kleine gemeenschap van de Sancultuur. De mannen gingen op jacht en de vrouwen verzamelden eetbare gewassen uit de natuur. De vrouwen maakten gebruik van een natuurlijk middel dat haar dienst deed als anticonceptie zodat er niet te veel kindermondjes gevuld moesten worden. De oude vrouw vertelde hoe ze als klein meisje had geleerd om de voetstappen van haar moeder te herkennen in het woestijnzand zodat ze niet zou verdwalen. Ze liet ons zien hoe moeilijk het was om kleine woestijnplantjes van elkaar te onderscheiden. In mijn ogen zagen alle sprietjes er even dor, droog en geel uit maar de San leren van jongs af aan welk voedsel en medicijn er gehaald kan worden uit de wortels en bladeren van planten. De vrouw wenkte de jongen die even verderop in het zand een vuurtje wilde gaan maken en wees naar het broze plantje dat uit de grond stak. De jongen ging meteen aan het graven en liet ons na enkele minuten vol trots de wortel zien. Het binnenste gedeelte kneedde hij tot een bal en liet het vocht in zijn mond lopen door de bal boven zijn mond uit te knijpen. De wortel werd gebruikt in tijden wanneer het volk een tekort aan water had. Er konden wel twintig mensen drinken van het vocht van deze wortel. De vrouw spoorde de gids aan om ons te wijzen op het belang dat haar kennis wordt overgedragen aan de jonge generatie. De overheid had in het verleden speciale nederzettingen gebouwd waar de San moesten wonen. Ze werden uit hun eeuwenoude omgeving gehaald en moesten zich weten te handhaven in een nieuwe wereld van troosteloze straten. Deze wereld stond in schril contrast met hun oorspronkelijke leefomgeving. Het mulle zand, de doornige bosjes en wuivend gras was de omgeving waar kinderen al jong leerden hoe ze het wild konden besluipen. Met de pijlen die in het dodelijke gif van schorpioenen waren gedoopt, werd er op het wild gejaagd. In de ogen van de overheid waren de nederzettingen met de gezondheidscentra en de scholen een enorme vooruitgang. De gids vertelde dat de overheid besloot dat de San na jaren toch mochten terugkeren naar hun oude omgeving. Het zou echter nooit meer worden als voorheen. De San waren door het leven in de nederzettingen gedwongen om de 21e eeuw binnen te stappen. Sigaretten en drank waren de vijanden van deze tijd geworden.

Wanneer de traditionele dans is afgelopen, zie ik dat de grote truck voorstaat om de San op te halen. Ik vang nog net een glimp op van de San jongen die zijn hoofd voorover buigt om zijn sigaret aan te steken. Ik bedenk me dat wanneer ik morgen naar zijn dorp zal gaan, ik kans maak om hem tegen te komen in een vale spijkerbroek met een mobiel in zijn broekzak. Ik voel me de toerist voor wie deze mensen hun traditionele kunstje hebben opgevoerd. Toch duw ik deze gedachte weg omdat ik die middag heb genoten van de wandeling met deze mensen. Ze hebben mij een waardevolle blik gegeven in hun wereld van vroeger waarvan ik hoop dat deze voort zal leven in de jonge San generatie. Terwijl ik de ronkende truck nastaar, laat ik het koude zand zachtjes door mijn vingers glijden. Ik kan me voorstellen dat de oude vrouw de eeuwenoude Sancultuur voelt wegglippen tussen haar vingers, zoals de fijne zandkorreltjes door mijn handen. Ik schuif dichter naar het vuur toe om mij op te warmen en vang flarden van een gesprek op tussen mijn man en een kleine gedrongen Zuid-Afrikaan. Met zijn truck leidt hij een reizend bestaan door Afrika. Hij vertelt dat hij connecties heeft met Prins William en samen met hem grootse avonturen heeft beleefd in de verborgen lagunes van de Okavango Delta. Ook was hij bijna een keer het avondmaal van een leeuw geworden toen hij slapend achter in zijn truck lag die hij had geparkeerd bij een immigratieroute. Terwijl ik hem de discussie hoor aangaan met mijn man over de jacht, dwalen mijn gedachten weer af naar het gesprek met de gids. Hij vertelde dat wanneer je vroeger informatie over de San wilde opzoeken in de bibliotheek je de San kon vinden bij de zoogdieren. Tot de jaren twintig mocht er door iedereen op de San gejaagd worden net als op de zebra’s en oryxen. Later kwam de overheid daarop terug en werd er besloten dat je een jachtvergunning nodig had, zoals bij leeuwen en olifanten. Wanneer ik die avond terugloop naar onze slaapplek, ben ik blij dat ik veilig in het afgesloten gedeelte van onze auto kan slapen. De vlammen van het kampvuur hebben een warme gloed op mijn huid achtergelaten. De geluiden van de savanne doen me beseffen dat ik de komende nacht zal doorbrengen in de omgeving waarin de San thuis hoort. Met het beeld van de rokende jongen achter in de truck zak ik weg in een diepe slaap.