Het lijkt zo onschuldig: even je riem losmaken zodra het lampje uitgaat. Maar wist je dat juist dan de meeste ongelukken gebeuren? Wij doken in de feiten achter de vliegtuigveiligheidsriem – en wat we ontdekten wil je als reiziger echt weten.
Je kent het wel: net na het opstijgen klinkt de vertrouwde ping, en het ‘stoelriemen-vast’-lampje gaat uit. Een zacht geritsel volgt wanneer passagiers massaal hun riem losmaken. Tijd om te ontspannen, even naar het toilet te gaan of wat beenruimte te creëren. Maar wie geregeld vliegt – of zich verdiept in luchtvaartveiligheid – weet: dit is niet het moment om je riem los te gooien. Integendeel. Er zijn namelijk goede redenen om áltijd je veiligheidsriem in het vliegtuig áltijd vast te houden, ook als dat officieel niet verplicht is. Want wat blijkt? De grootste risico’s ontstaan niet tijdens het opstijgen of landen, maar op tien kilometer hoogte – als je het niet verwacht.
Wanneer is de veiligheidsriem verplicht – en wie bepaalt dat?
In zowel Europa als de Verenigde Staten zijn er duidelijke regels over het gebruik van veiligheidsriemen in commerciële luchtvaart. In Europa wordt dit gereguleerd door EASA, het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart. Volgens hun richtlijnen moeten alle passagiers hun veiligheidsriem dragen tijdens het taxiën, opstijgen en landen. Daarnaast is het verplicht om de riem vast te maken wanneer het waarschuwingslampje brandt – meestal tijdens turbulentie of bij andere verwachte bewegingen van het toestel.
In de Verenigde Staten hanteert de FAA (Federal Aviation Administration) vrijwel identieke regels. Interessant genoeg gaan beide instanties nog een stap verder in hun aanbevelingen: ze adviseren om de gordel ook daarbuiten vast te houden, zolang je op je stoel zit. Waarom? Omdat turbulentie in de lucht onvoorspelbaar is – en de gevolgen van plotselinge bewegingen groot kunnen zijn.
Turbulentie: onzichtbaar, onverwacht en gevaarlijk
De grootste reden om je riem altijd om te houden, is turbulentie. Vaak wordt dat woord geassocieerd met lichte trillingen of korte schokken, maar turbulentie kan verraderlijk intens zijn – en soms zonder enige waarschuwing optreden. Deze vorm heet clear-air turbulence, omdat het zich voordoet in ogenschijnlijk rustige luchtlagen, zonder zichtbare bewolking of stormen. Zelfs ervaren piloten kunnen dit type turbulentie soms niet detecteren op de radar.
Volgens het Amerikaanse National Center for Atmospheric Research melden piloten in de Verenigde Staten jaarlijks 65.000 te maken te krijgen met matige turbulentie en 5.500 keer met ernstige turbulentie. Volgens de FAA raken jaarlijks gemiddeld 58 mensen in Amerikaanse commerciële vluchten gewond door turbulentie, en het merendeel van die gewonden droeg geen veiligheidsriem op het moment van de schokken. In Europa zijn vergelijkbare cijfers schaars, maar incidenten spreken boekdelen. In 2023 bijvoorbeeld raakten bij een vlucht van Austin naar Frankfurt zeven passagiers gewond nadat het toestel onverwacht in turbulentie terechtkwam. Alle gewonden hadden hun gordel losgemaakt, ondanks eerdere waarschuwingen van de crew. Of denk aan de Singapore Airlines-vlucht van Engeland naar Singapore in 2024, waarbij zelfs één dode viel en meerdere mensen gewond raakten.
Het is dus veilig om te zeggen dat turbulentie de grootste bedreiging vormt voor lichamelijk letsel in een vliegtuig.
Lees ook: Turbulentie – wat veroorzaakt het en is het gevaarlijk?
Hoe werkt een veiligheidsriem in het vliegtuig eigenlijk?
De veiligheidsriem aan boord van een vliegtuig is in de basis een eenvoudig systeem: een heupgordel met een zogenoemd lift-lever-sluitsysteem, waarbij je de metalen hendel optilt om los te komen. In tegenstelling tot de kliksystemen in auto’s is dit mechanisme lichter, sneller te ontgrendelen en eenvoudiger te produceren. Belangrijk in een omgeving waar gewicht, ruimte en snelheid van handelen essentieel zijn.
Een veelgehoorde misvatting is dat vliegtuigriemen ‘minder veilig’ zouden zijn omdat ze alleen de heupen fixeren en niet – zoals autogordels – het bovenlichaam. Maar in een vliegtuig komen de gevaarlijkste krachten niet van voren of van achteren, zoals bij een auto-ongeval, maar van boven en beneden. De belangrijkste functie van een veiligheidsriem is dan ook om je op je stoel te houden wanneer het toestel plotseling omhoog of omlaag beweegt. En daarin zijn deze riemen verrassend effectief.
Hindert een gordel bij evacuatie? De feiten
Veiligheidsgordels redden levens, zowel in de auto als in het vliegtuig. Met al het autorijden dat we doen, denken de meesten er geen twee keer over na om hun gordel om te doen voordat ze vertrekken in een voertuig. Waarom geldt dezelfde logica dan niet voor vliegreizen?
Sommige passagiers maken hun gordel los met het idee dat ze sneller kunnen ontsnappen bij een noodgeval – bijvoorbeeld bij brand. Maar dat is precies wat luchtvaartveiligheidsexperts afraden. Het lift-lever-mechanisme is namelijk ontworpen om met één vloeiende beweging losgemaakt te worden, zelfs in paniek of bij beperkte zichtbaarheid. Het losmaken van een veiligheidsriem kost minder dan een seconde – een fractie van de tijd die je nodig hebt om te beseffen dat je moet evacueren. Veel tijdverlies ontstaat juist wanneer passagiers uit hun stoel worden geslingerd of bekneld raken, wat voorkomen kan worden door simpelweg vast te blijven zitten.
Wat zeggen de cijfers over passagiersgedrag?
Uit het Public Health Reports-onderzoek onder 1.548 Amerikaanse passagiers in 2007 bleek dat 7% aangaf zelden of nooit hun riem vast te houden wanneer het lampje uit is. Hoewel het onderzoek inmiddels ruim vijftien jaar oud is, lijkt het gedrag van reizigers niet wezenlijk veranderd. Dat blijkt uit observaties van cabinepersoneel én uit het massale ‘geklik’ dat hoorbaar is zodra het gordellampje uitgaat. Er zijn geen recentere grootschalige Europese onderzoeken bekend, maar wie weleens vliegt weet dat ook ook wij snel onze veiligheidsriem losmaken zodra het mag – of eerder.
De praktijk: incidenten die aantonen hoe belangrijk het is
Het negeren van de veiligheidsriem kan ernstige gevolgen hebben. Zo raakten in december 2023 bij een Delta-vlucht van Milaan naar Atlanta 11 mensen gewond tijdens zware turbulentie. En in maart 2024 verloor een Boeing 787 van LATAM Airlines kortstondig hoogte door een technisch mankement, waarbij meer dan vijftig passagiers tegen het plafond werden geslingerd. Opnieuw: de meeste slachtoffers waren niet vastgemaakt.
Een kleine handeling, een groot verschil
Het is makkelijk om te denken dat de veiligheidsriem slechts een formaliteit is. Een belemmering van je bewegingsvrijheid, misschien zelfs iets dat je in de weg zit. Maar in werkelijkheid is het een van de belangrijkste en eenvoudigste manieren om jezelf te beschermen tijdens een vlucht. Turbulentie komt vaak zonder waarschuwing. De gevolgen van een losse riem zijn aantoonbaar ernstig. En het argument dat de riem evacuatie zou belemmeren, houdt geen stand bij nader inzien.
Een vastgeklikte veiligheidsriem is misschien wel de simpelste en goedkoopste levensverzekering die je ooit hebt gedragen. Dus de volgende keer dat het lampje uitgaat, kun je best even opstaan of je benen strekken – maar zodra je weer zit, klik je je gordel weer vast. Niet omdat het moet, maar omdat het het verstandigste is wat je op tien kilometer hoogte kunt doen.
Lees verder: Waarom móét je telefoon tijdens een vlucht op vliegtuigmodus? De feiten en fabels onthuld
Volg Columbus Travel op Facebook, Instagram, Spotify en/of YouTube en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief.
