Deze 12 Unesco-Werelderfgoederen vind je gewoon in Nederland - en zo kun je ze bezoeken
De Taj Mahal, de Chinese muur en de Piramides van Gizeh: bij menigeen staan deze World Heritage Sites op de bucketlist. Maar je hoeft echt niet de hele wereld af te reizen om werelderfgoed te ontdekken; ons eigen landje heeft namelijk óók heel bijzondere plekken die je eigenlijk gewoon eens in je leven gezien moet hebben. Plekken van onschatbare waarde, uniek en onvervangbaar. We nemen je mee naar de maar liefst twaalf Unesco-Werelderfgoederen die Nederland rijk is. Monumenten die vertellen over onze ontstaansgeschiedenis, onze relatie met water en onze cultuur. Ontdek Hollands glorie!
1. Nieuw sinds september 2023: Eise Eisinga Planetarium in Franeker
Foto's: ANP
Toen een plaatselijke dominee het einde der tijden voorspelde als gevolg van een botsing tussen Mercurius, Venus, Mars en Jupiter in 1774, was wolkammer en amateur-astronoom Eise Eisinga vastbesloten dit fake news te ontkrachten. Eisinga bouwde in 1781 in zijn woonhuis in Franeker het inmiddels oudste werkende planetarium ter wereld, een schaalmodel met alle tot dan toe bekende planeten onder een prachtig blauw plafond, met daarboven tal van tandwielen die de hemellichamen in een natuurgetrouwe baan om de zon laten draaien. Toen hij zijn fantastische hobbyproject voltooide, had de replica-aardbol al zeven rondjes om de zon afgelegd, de mini-Mercurius ongeveer dertig en stond Saturnus op een kwart van zijn eerste omwenteling.
2. Koloniën van Weldadigheid in Drenthe (sinds 2021)
Foto: Sophia van den Hoek
Tweehonderd jaar geleden werd Nederland geteisterd door hongersnood en sociale onrust. De oplossing? Stuur arme stadspaupers naar Drenthe en laat ze daar een nieuw bestaan opbouwen. Op de woeste Drentse gronden verrezen de Koloniën van Weldadigheid: de modeldorpen Frederiksoord en Wilhelminaoord, het Belgische Wortel en gevangenisdorp Veenhuizen, allemaal in een rechthoekig landschap waar bomenlanen met militaire precisie werden aangeplant. Het ambitieuze project vormt de basis van onze verzorgingsstaat, met innovaties als het ziekenfonds, de leerplicht, ouderenzorg, reclassering en zelfs crowdfunding. De Koloniën van Weldadigheid staan sinds 2021 op de Werelderfgoedlijst van Unesco.
3. Neder-Germaanse Limes, in Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland (sinds 2021)
Foto: ANP
Ook nieuw op Unesco's Werelderfgoedlijst zijn de Neder-Germaanse Limes die ons land van west naar oost doorkruizen en ooit de noordgrens vormden van het Romeinse Rijk. Als verdedigingslinie bouwden de Romeinen een reeks van wachttorens, wegen, waterwerken en legerkampen langs de Rijn, tot voorbij Bonn in Duitsland. De Limes is met negentien archeologische vindplaatsen, verspreid over twaalf gemeenten in de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland het grootste archeologische monument van Nederland. Het Werelderfgoed de Neder-Germaanse Limes telt in Nederland. Bewonder de oorspronkelijke resten - bijvoorbeeld onder de Grote Kerk in Elst - of ga terug in de tijd met behulp van moderne visualisaties, zoals bijvoorbeeld bij Park Matilo bij Leiden, Fort Vechten in Utrecht, of Castellum Meinerswijk bij Arnhem.
4. Van Nellefabriek in Zuid-Holland (sinds 2014)
Foto: Getty Images
In de jaren twintig van de vorige eeuw ontstond in Rotterdam een iconisch industrieel gebouwencomplex: de Van Nellefabriek, een geheel nieuwe modernistische en functionele fabriekssoort met gevels uit glas en staal, waardoor daglicht binnenviel op de werkvloer. Het industriële monument is ook Werelderfgoed omdat de fabriek symbool staat voor de Nederlandse historie van handel en industrie. Tropische grondstoffen als koffie en tabak werden hier verwerkt en vermarkt naar heel Europa. Nu is de gerenoveerde Van Nellefabriek een inspirerende ontmoetingsplek en eventlocatie. Boek een tour met gids en ervaar de architectonische parel vol licht, lucht en ruimte zelf.
5. Grachtengordel van Amsterdam in Noord-Holland (sinds 2010)
Foto: Getty Images
De Amsterdamse grachten zijn ooit aangelegd om moerasland droog te leggen en zo het stadsgebied uit te breiden. Het netwerk van grachten in concentrische bogen werd voltooid in de zeventiende eeuw. Dit model van stedelijke uitbreiding was eeuwenlang een referentie voor de hele wereld. Langs de grachten staan talrijke monumenten en kenmerkende grachtenpanden. Je bekijkt ze het best vanaf een rondvaartboot. Wil je weten hoe men vroeger in de grachtengordel leefde, bezoek dan het Grachtenmuseum. Tijdens Open Monumenten Dag neem je een kijkje bij mensen thuis die nu aan onze unieke grachten wonen.
6. De Waddenzee in Nederland, Duitsland en Denemarken (sinds 2009)
Foto: Getty Images
Tot slot het enige natuurlijke Werelderfgoed van Nederland: de Waddenzee. Een magische en zeer belangrijke plek op onze aarde, want de biodiversiteit op wereldschaal is afhankelijk van de Waddenzee. Het is het grootste getijdensysteem op aarde, waardoor veel leefgebieden zijn ontstaan. De kustlijn van de Waddenzee is op zichzelf al vijfhonderd kilometer lang. Miljoenen trekvogels komen hier om te rusten en duizenden soorten planten en dieren leven hier. De eilanden, droogplaten, kwellen en duinen vormen unieke natuurgebieden. Wil je een ultieme beleving, ga dan wadlopen tussen het vasteland en de waddeneilanden. Je krijgt de mooiste vergezichten over een landschap dat steeds verandert en ontmoet vast zeehonden.
7. Rietveld Schröderhuis in Utrecht (sinds 2000)
Foto: Getty Images
Ruimte, eenvoud en functionaliteit. Het Rietveld Schröderhuis is het icoon van de Moderne Beweging in de architectuur en een grote inspiratiebron voor architecten wereldwijd. Gerrit Rietveld ontwierp het woonhuis in Utrecht in 1924 voor de eigenzinnige weduwe Truus Schröder. Alles in en aan dit huis ademt de idealen van kunstbeweging De Stijl. Wandel de Rietveld route door Utrecht en je komt uiteraard langs het werelderfgoed. Wil je het strakke lijnenspel en de flexibele inrichting van binnen bewonderen, boek dan een tour.
8. Droogmakerij de Beemster in Noord-Holland (sinds 1999)
Foto: Bureau Toerisme Laag Holland
De Beemsterpolder staat op de Werelderfgoedlijst als ‘een door mensen geschapen creatief meesterstuk’. Ooit was het een binnenmeer, nu een buitengewoon voorbeeld van landwinning. De Beemster veranderde, na een ingenieuze drooglegging in de zeventiende eeuw, in een uniek geordend polderlandschap dat 3,5 meter onder zeeniveau ligt. De geometrische indeling was een groot voorbeeld voor andere droogmakerijen. Deze strakke inrichting van akkers, wegen, kanalen, dijken en dorpjes is tot op de dag van vandaag behouden. Je fietst hier heerlijk door het historische landschap met grazende koeien, tulpenvelden en typische stolpboerderijen.
9. Ir. D.F. Woudagemaal in Friesland (sinds 1998)
Foto: Getty Images
Het Woudagemaal is het hoogtepunt van de Nederlandse waterbouwkunde, die al eeuwenlang model staat voor de hele wereld. Sinds 1920 is het wereldwijd het grootste, nog steeds werkende stoompompstation. Ervaar zelf de kracht van stoom en water bij een rondleiding. Ook van buitenaf is het bouwwerk indrukwekkend. De zestig meter hoge schoorsteen is van mijlenver te zien en een herkenbaar baken voor schippers op het IJsselmeer. Na je bezoek loop je zo het weidse Friese landschap in naar Sloten, het kleinste stadje van de Elfsteden.
10. Molens van Kinderdijk-Elshout in Zuid-Holland (sinds 1997)
Foto: Getty Images
Zo Nederlands als Nederland maar zijn kan. Een complex van negentien molens bij elkaar zoals in Kinderdijk vind je nergens anders. Werelderfgoed volgens UNESCO, want ‘het toont de indrukwekkende bijdrage die Nederlanders hebben geleverd aan de technologie om water onder controle te houden’. Een oer-Hollands tafereel met dijken, boezems, gemalen en natuurlijk de prachtig bewaard gebleven windmolens. Ontwijk de toeristenmassa en kom lekker vroeg om de pracht van Kinderdijk zelf te ervaren. Ontdek de soorten molens, zie de lange wieken van de grondzeilers scheren tot vlak boven de grond en wandel door de polder. Al lopend over witte bruggetjes en langs sloten met waterlelies beleef je ons oneindige laagland.
11. Hollandse Waterlinies (sinds 1996)
Forteiland Pampus. Foto: Wiebe de Jager
Waar de Stelling van Amsterdam al sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst staat, is dit in 2021 uitgebreid tot de gehele Hollandse Waterlinie, die meer dan 200 kilometer beslaat in Noord- en Zuid-Holland. Deze verdedigingslinie werd tussen 1880 en 1914 is aangelegd. Het moest een vijandelijke invasie onmogelijk maken. Met een vernuftig systeem kon het land rondom de linie onder water worden gezet. Water als verdedigingsmiddel, hoe slim! Ga op ontdekking in fortenland en volg een van de mooie wandel- of fietsroutes. Op sommige forten valt een hoop te beleven, van speurtocht tot culinair vijfgangendiner. Helemaal bijzonder is het om per boot langs de linie te varen en aan te meren bij Forteiland Pampus of Vuurtoreneiland.
12. Schokland in Flevoland (sinds 1995)
Foto: Getty Images
Het allereerste Nederlandse monument dat is opgenomen in de Werelderfgoedlijst van UNESCO is Schokland. Het voormalige eiland in de Zuiderzee is hét symbool van onze altijddurende strijd tegen het water. Na de drooglegging van de Noordoostpolder vonden archeologen hier op tientallen plekken overblijfselen van menselijke bewoning, zelfs uit de prehistorie. In openluchtmuseum Schokland leer je alles over het leven van de eilandbewoners en de talloze evacuaties vanwege het opdringende water. Loop over de dijkjes in de drassige polder vol weidevogels en ondervind dat Schokland nog steeds als een eiland boven de voormalige zeebodem uitsteekt - een indrukwekkende reis langs sporen uit onze geschiedenis.
Wil je meer van dit soort tips? Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Of bestel de nieuwste editie van onze special In Eigen Land, met 101 tips om te ontsnappen in Nederland!
