Alles over vliegangst: angsten, symptomen én tips om ervan af te komen
Meer dan de helft van de volwassenen heeft last van een vorm van vliegangst, zo blijkt uit recent onderzoek van Columbus Travel onder zijn lezers. Fysieke en mentale klachten, zoals misselijkheid en paniekaanvallen, maken van onbezorgd reizen een utopie. We gingen op onderzoek uit en vonden dé manier om vliegangst tegen te gaan.
Vliegangst - ook wel 'aviofobie' genoemd - kent vele vormen, met één gemeenschappelijke deler: je voelt je oncomfortabel om te vliegen. Dat uit zich niet alleen in het vliegtuig, maar ook al in de (lange) aanloop daarnaartoe. Josine Arondeus, erkend psychotherapeut en luchtvaartpsycholoog verbonden aan Stichting VALK, onderscheidt drie categorieën hoe vliegangst zich uit: ‘De eerste categorie noemen we associatieangst; als je op een verjaardag bent en vliegvakanties komen ter sprake, breekt bij jou het zweet al uit. Je kan ook anticipatieangst hebben; de angst voorafgaand aan je eigen vlucht. Dan vind je het moeilijk om naar Schiphol te gaan of dat je na de security het point of no return hebt bereikt. Er is ook angst tijdens de vlucht zelf; dat de deur dicht is en je er niet meer uit kunt, of het moeilijk vindt om de controle uit handen te geven.’
Angst voor neerstorten domineert
Uit recent onderzoek onder ruim 650 Columbus-lezers blijkt dat maar liefst 54,8% van de respondenten lijdt aan een vorm van vliegangst. Veruit de grootste angst is dat het vliegtuig neerstort; bijna zeventig procent van de respondenten geeft aan hier last van te hebben. Wie deze angst durft uit te spreken, wordt vaak om de oren geslagen met het feit dat vliegen de veiligste manier van reizen is. De kans dat het vliegtuig neerstort is één op elf miljoen. Ter vergelijking: de kans dat je omkomt door een fataal auto-ongeluk is één op zesduizend. Maar het proberen te rationaliseren van een irrationele angst, werkt volgens Arondeus alleen maar averechts. ‘Neem het heel serieus dat je bang bent. Als het voor jou een negatieve betekenis heeft, dan is het niet raar dat je bang bent. Als jij, of je omgeving, het dan belachelijk vindt dat je bang bent, dan maak je het véél moeilijker. 'Goh, wat rot dat je bang bent', is he enige dat helpt.’
Nare vliegervaringen als trigger voor trauma
Meer dan de helft van de reizigers met vliegangst is altijd al bang geweest om te vliegen en weet niet precies waar dat door komt. Daarnaast is er het deel (40%) waarbij de vliegangst op latere leeftijd is ontstaan én kan verklaren hoe de vliegangst is ontstaan. Een greep uit de verhalen van de Columbus-lezers geeft de enorme verscheidenheid van vliegangst weer.
Waardoor is je vliegangst ontstaan?
- 'Mijn vliegangst is pas ontstaan na het krijgen van kinderen. En helemaal toegenomen nadat ons dochtertje van negen maanden ziek werd tijdens een lange vlucht naar Mexico.'
- 'Een stewardess raakte in paniek door een lekkende fles, waarvan zij dacht dat het alcohol was - en dus hartstikke explosief. Het bleek achteraf om water te gaan, maar de paniek bleef hangen.'
- 'Tijdens een vlucht is er ooit de bliksem ingeslagen in de motor. Deze is toen uitgevallen, waardoor er immense turbulentie en chaos was. Bij landing stonden de brandweerwagens en ambulances klaar.'
- 'Toen ik als kind voor het eerst een vlucht naar Malta maakte, kregen we turbulentie. Ontzettend bang geweest, met name het gevoel van onmacht. Je kan zelf niets doen op zo'n grote hoogte, je bent compleet overgeleverd aan de piloot.'
- 'Mijn angst is een combinatie van angstklachten in het algemeen die zijn ontstaan tijdens een burn-out, een vervelende situatie in het vliegtuig, en het kijken van het programma Air Crash Investigation (waardoor ik te veel ben gaan nadenken over wat er mis kán gaan).'
- 'De ruimtes in het vliegtuig worden steeds krapper en kleiner. De moeite die je moet doen om in en uit je stoel te komen geeft mij een onveilig en claustrofobisch gevoel.'
- 'Ik heb op de basisschool een reisje gewonnen naar Legoland in Denemarken met een cityhopper. De piloot bedacht dat het wel leuk zou zijn als hij een paar meter zou stijgen om daarna met hoge snelheid weer wat te dalen. Ik dacht dat we zouden neerstorten en sindsdien ben ik bang om te vliegen.'
- 'Je zit met veel andere mensen in een kleine ruimte waar je niet weg kunt. Naarmate ik ouder werd kreeg ik hier steeds meer last van, steeds meer schrik dat er iets met iemand gebeurt terwijl je in de lucht zit. Daarbij heb ik eenmaal op een lange afstandsvlucht last gekregen van een sterke pijn in mijn oren wat de hele vlucht aan bleef houden.'
Vliegangst is veelvoorkomend
Meer dan de helft van de respondenten van ons onderzoek geeft aan last te hebben van vliegangst. Nu zullen mensen met vliegangst eerder geneigd zijn hun verhaal te delen in de survey, maar feit blijft dat het voor heel veel reizigers een probleem vormt. Van deze mensen met vliegangst geeft de helft een cijfer tussen de 7 en 8 op een schaal van 1 tot 10, waarbij 1 het minst bang is en 10 het meest bang. De cijfers van Stichting VALK laten een vergelijkbaar patroon zien. Uit die cijfers blijkt dat 25 tot 30% van de volwassenen een vorm van angst om te vliegen heeft. ‘Daarbij zitten tweemaal zoveel vrouwen als mannen’, zegt Arondeus. ‘Dan ben je heel erg geneigd om te zeggen dat het bij mannen minder voorkomt dan bij vrouwen, maar dat is niet waar! Wij zien, in de 33 jaar dat de stichting bestaat, ongeveer evenveel mannen als vrouwen die een angstcursus komen volgen. Daar snapten wij nooit wat van, tot onderzoekers zo slim waren om niet alleen te vragen wie er bang is om te vliegen, maar óók wie er geïnteresseerd was in het volgen van een cursus tegen vliegangst. En pas op die tweede vraag was het aantal mannen en vrouwen gelijk. Mannen durven heus wel voor hun angst uit te komen, mits er wat aan te doen is. Als er niets aan te doen is, dan hebben ze het niet. Vrouwen zijn eerder geneigd uit te komen voor angsten – ongeacht of je er wat aan kunt doen.’
Oplossingen tegen vliegangst
Vliegangst kan een flink belemmerende factor in de reisplannen zijn. Reizigers met vliegangst vliegen enkel met medicatie (21%), alleen nog maar binnen Europa (10%) of zelfs helemaal niet meer (9%). Voor alle reizigers met vliegangst – ook degenen die wel nog overal naartoe vliegen (60%) – is de vlucht en ook de aanloop daarnaartoe enorm onplezierig. Spanning, zweet, hartkloppingen, misselijkheid, trillingen, nachtmerries en hyperventileren is maar een greep uit de genoemde klachten. Ondanks alle fysieke en mentale ongemakken, doet bijna een derde van de respondenten niets tegen vliegangst. Ademhalingsoefeningen (45%) en medicatie (33%) zijn verder de meest genoemde oplossingen. Van professionele hulp – praten met een psycholoog of vliegangsttraining – is maar voor een tiende van de reizigers met vliegangst sprake geweest.
Een van de meest beproefde recepten om van vliegangst af te komen, is de tweedaagse training van Stichting VALK. In samenwerking met KLM, Schiphol en de Universiteit Leiden wordt deelnemers getraind om met hun angsten om te gaan. Maar je kunt niet zomaar meedoen. Arondeus: ‘Bij de intake gaan we na wat precies de angst triggert. Vliegangst staat zelden op zichzelf. Meestal is er óók sprake van een andere angst, zoals voor afgesloten ruimtes. In deze intake wordt bekeken wat de behoeften zijn van de cliënt. De individuele fase gaat altijd aan de tweedaagse training vooraf. We willen weten wie we in de training hebben, zodat het wel echt zin heeft.'
De tweedaagse cursus leert deelnemers hun angsten onder ogen te komen. ‘De eerste dag geven we de cursisten een heleboel kennis mee; wat turbulentie is, waarom een vliegtuig kan vliegen, wat een piloot moet kunnen om te mogen vliegen. Als je weet hoe het werkt in de luchtvaart, kun je daarmee je eigen fantasieën beteugelen. Wat is angst? Hoe kan het dat je bang wordt? De psychologie is daarbij heel belangrijk. Zodra ze op de tweede dag snappen hoe het in elkaar zit wat betreft psychologie en luchtvaart, gaan we oefenen. Dat gebeurt in de hangar, in een simulator én in de lucht. Na de tweedaagse training maakt een groep deelnemers onder begeleiding van een psycholoog en een KLM-vlieger een retourvlucht naar een Europese bestemming. Alle inzichten worden dan in de praktijk gebracht. Drie maanden na de training is er een follow-up, zodat we peilen hoe het met iedereen gaat.' Met €1098 hangt er een flink prijskaartje aan de training, maar volgens de stichting geeft meer dan negentig procent van de deelnemers aan dat de vliegangst ermee wordt verholpen. 'Dat bewijst dat het wel degelijk mogelijk is om je vliegangst te beteugelen', aldus Arondeus.
Nog meer reisinspiratie? Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
