Een duik in de 10 gevaarlijkste haaiensoorten ter wereld
Het nieuws stond er de afgelopen weken bol van: blauwe haaien werden gespot voor de Zuid-Franse kust en de Spaanse Costa Blanca en bij Ibiza, Mallorca. In Menorca werd een koehaai gespot en bij Gran Canaria doken opeens twee jonge hamerhaaien op. Veel toeristen durven hun tenen niet meer in de Middellandse zee te steken, maar is dat terecht?
Het is een van de diersoorten die veel mensen de stuipen op het lijf jaagt: de haai. Hoewel de kans dat je er een in het wild tegenkomt minimaal is, is de fobie er niet minder om. De jaarlijkse Shark Week, Hollywoodfilms en sensatiebeluste media spelen er handig op in. En de angst is best begrijpelijk, want je begeeft je als mens in het territorium van een van de sterkste roofdieren ter wereld, die je niet altijd aan kunt zien komen en waar je je moeilijk tegen kunt verdedigen. Maar voordat je je strandvakantie annuleert: hoeveel haaiensoorten zijn nu eigenlijk echt gevaarlijk en waar kun je ze tegenkomen?
(Lees verder onder de video)
Wie een fobie heeft haaien, heeft doorgaans nachtmerries van een monstrueuze mensenhaai die met wijdgesperde bek op hem af komt zwemmen. De witte haai is echter maar een van maar liefst 500 haaiensoorten (!) wereldwijd. Slechts dertig van die soorten hebben ooit een mens gebeten en maar zo’n twaalf soorten vormen daadwerkelijk een gevaar voor de mens. We nemen de gevaarlijkste onder de loep.
1. De Witte Haai
Foto: Alastair Pollock Photography/ Getty Images
De witte haai, ook wel bekend als de mensenhaai, heeft wellicht de beruchtste reputatie van alle haaiensoorten. Het staat buiten kijf dat Steven Spielberg’s blockbuster Jaws daaraan heeft bijgedragen. Met zijn lengte tot bijna vijf meter en indrukwekkende bek met zo'n driehonderd gekartelde tanden is het ook niet zo gek dat het dier menig mens angst inboezemt. Echter, volgens The International Shark Attack File werden van de 3145 bekende haaienaanvallen wereldwijd tussen 1508 en 2020, er ‘slechts’ 351 toegeschreven aan witte haaien, waarvan 59 met dodelijke afloop. De mensenhaai kan dicht bij de kust komen, vooral in gebieden waar zeehonden en zeeleeuwen leven. Toch zijn aanvallen op mensen zeldzaam en meestal het resultaat van verkeerde identificatie. Zo worden mensen – en met name surfers – bijvoorbeeld verward met zeehonden. Veruit de meeste aanvallen (61%) vallen dan ook plaats op surfers; slechts 8% van de aanvallen was op duikers en snorkelaars.
Het merendeel van de aanvallen over de jaren vond plaats in de wateren rond Zuid-Afrika, Australië en de westkust van de Verenigde Staten, vooral in Californië. Hoewel de witte haai heel erg incidenteel in de Middellandse Zee wordt gespot, is daar nog nooit iemand aangevallen.
De witte haai maakt een belangrijk deel uit van het ecosysteem: omdat het een van de weinige zeedieren is die grotere dieren eet, houdt hij de balans en daarmee het ecosysteem in stand en houdt hij de oceanen schoon.
2. De Tijgerhaai
Foto: Alastair Pollock Photography/ Getty Images
Tijgerhaaien komen vooral voor in tropische en subtropische wateren en zijn vaak dicht bij de kust te vinden. Ze zijn vooral talrijk in de wateren rond Hawaï, Florida en de Golf van Mexico, evenals de kusten van Australië en de eilanden in de Stille Oceaan. Het dier, dat zijn naam te danken heeft aan de donkere strepen op zijn lijf, staat bekend om zijn onvoorspelbaarheid en agressiviteit. Tijgerhaaien worden ook wel de 'vuilnismannen van de zee' genoemd, omdat ze vrijwel alles eten: van vissen en zeehonden tot vogels en zelfs afval. De soort is dan ook berucht om zijn nieuwsgierigheid en neiging om te 'proeven' voordat hij beslist of iets eetbaar is of niet, wat kan leiden tot onbedoelde beten bij menselijke ontmoetingen. De tijgerhaai heeft volgens de International Shark Attack File dan ook 142 aanvallen op zijn naam staan, waarvan 39 met dodelijke afloop. Ook hier lopen surfers en watersportbeoefenaars het meeste risico. Desondanks zijn aanvallen door tijgerhaaien uitzonderlijk zeldzaam. De kans om door een tijgerhaai te worden gebeten is kleiner dan de kans om door de bliksem te worden geraakt.
3. De Stierhaai
Foto: Alastair Pollock Photography/ Getty Images
Stierhaaien zijn wijdverspreid in tropische en subtropische wateren wereldwijd, met een hoge concentratie in de Golf van Mexico en langs de oostkust van de Verenigde Staten waaronder Florida en de Bahama’s, evenals in delen van Zuid-Afrika, Australië en Zuid-Amerika. Ze komen vaak voor in ondiepe kustwateren en kunnen als enige haaiensoort tegen zoet water, waardoor ze in rivieren en zoetwatermeren kunnen zwemmen – iets wat geregeld voorkomt in Afrika en Australië. Dat betekent ook dat ze zich vaker dan andere haaiensoorten in de buurt van mensen begeven. Tot 2020 werden 119 haaienaanvallen toegeschreven aan stierhaaien, waarvan 26 met dodelijke afloop. Met name zwemmers en snorkelaars (57%) lijken het doelwit te zijn. De soort staat bekend om z’n agressieve aard en onvoorspelbare gedrag, waardoor het een van de gevaarlijkere haaiensoorten voor de mens vormt. Toch is de kans op een fatale aanval door een stierhaai kleiner dan de kans om te sterven door een bijensteek.
4. De Zandtijgerhaai
Foto: Steve Woods Photography/ Getty Images
Zandtijgerhaaien, ook bekend als grijze verpleegsterhaaien, zijn te vinden in subtropische en gematigde wateren wereldwijd, met name langs de oostkust van de Verenigde Staten, in de Middellandse Zee, en rond Japan, Australië en Zuid-Afrika. Ze verblijven meestal op de oceaanbodem in de buurt van riffen, scheepswrakken en zandbanken, waar ze jagen op kleine vissen en inktvissen. Ze zijn berucht om hun angstaanjagende uiterlijk, met een mond vol scherpe, puntige tanden. Maar vormen ze een echte bedreiging voor mensen? Het International Shark Attack File rapporteert van 1850 tot 2020 slechts 36 aanvallen van zandtijgerhaaien op mensen, waarvan de meeste op duikers en nooit met een fatale afloop. Ondanks hun angstaanjagende uiterlijk zijn zandtijgerhaaien over het algemeen langzaam en niet agressief, tenzij ze direct worden bedreigd of geprovoceerd.
5. De Zwartpunthaai
Foto: Roger Horrocks/ Getty Images
Zwartpunthaaien zijn vooral te vinden in de Atlantische Oceaan, van Massachusetts tot Brazilië en van de Middellandse Zee tot Angola. In de Stille Oceaan komen ze voor van Zuid-Californië tot Ecuador. Ze staan bekend om hun kenmerkende zwarte punten op hun vinnen. Hoewel ze over het algemeen schuw zijn en mensen vermijden, zorgt hun neiging om in ondiepe kustwateren te zwemmen ervoor dat ze vaker in contact komen met mensen. Dat heeft geresulteerd in 35 bevestigde aanvallen, waarvan slechts één fataal. Bijna altijd betrof het zwemmers en surfers in ondiepe wateren. Zwartpunthaaien zijn echter nog steeds een van de minder agressieve haaiensoorten en de kans op een aanval is extreem klein.
6. De Bakerhaai
Foto: Nigel Marsh/ Getty Images
Wobbegongs, ook wel bekend als bakerhaaien, zijn platte haaien die door hun camouflage perfect opgaat in hun omgeving: de zeebodem. Ze zijn te vinden in de ondiepe, warme wateren van de westelijke Stille Oceaan, vooral rond Australië en Indonesië. Ze verbergen zich meestal tussen rotsen en koraalriffen en gebruiken hun uitstekende camouflage om prooi te lokken. Ondanks hun vreedzame uiterlijk kunnen wobbegongs verrassend agressief zijn als ze worden geprovoceerd of per ongeluk worden gestoord. Tot nu toe zijn er 32 aanvallen van bakerhaaien op mensen gerapporteerd, met name op duikers en snorkelaars die per ongeluk te dicht bij de goed gecamoufleerde haai kwamen. Geen van de aanvallen was fataal.
7. De Hamerhaai
Foto: Alastair Pollock Photography/ Getty Images
Hamerhaaien, met hun onderscheidende hamervormige koppen, zijn misschien wel de meest herkenbare soort haaien. Ze zijn te vinden in alle warme oceanen, van kustgebieden tot open water. Ze migreren seizoensgebonden, vaak in grote groepen, en gebruiken hun speciaal gevormde koppen om prooi op de oceaanbodem op te sporen.
Tot 2020 werden 17 aanvallen door hamerhaaien op mensen gerapporteerd, waarvan geen enkele dodelijk. Dat betekent niet dat ze niet gevaarlijk kunnen zijn - met name de grote hamerhaai heeft een reputatie wat agressiever te zijn dan andere soorten .
8. De Koperhaai
Foto: by wildestanimal/ Getty Images
Koperhaaien, met hun bronsachtige kleur en slanke lichaamsbouw, behoren tot de grotere roofdieren in de oceaan. Ze zijn te vinden in alle warme kustwateren, van de Atlantische kust van Zuid-Amerika tot het westen van de Indische Oceaan. Ze hebben de neiging om dicht bij de kust te blijven, in baaien en havens, en hebben een voorkeur voor ondiepe water. Er zijn in totaal 16 aanvallen van koperhaaien op mensen bekend, waarvan één met dodelijke afloop. Hoewel ze niet als de meest agressieve haaiensoort worden beschouwd, kunnen koperhaaien defensief reageren als ze zich bedreigd voelen.
9. De Tolhaai
Foto: Sirachai Arunrugstichai/ Getty Images
Tolhaaien, ook bekend als zevenkieuwshaaien, zijn enkele van de oudste en meest primitieve soorten haaien. Ze zijn over de hele wereld te vinden in koude tot gematigde wateren. Tolhaaien hebben een voorkeur voor diepere wateren, maar komen soms dichter bij de kust, vooral 's nachts, om te jagen. Er zijn 16 aanvallen van toihaaien bekend, waarvan geen enkele fataal. De haaiensoort is over het algemeen niet agressief tegenover mensen, tenzij het direct wordt bedreigd of geprovoceerd.
10. De Oceanische Witpunthaai
Foto: Paul Souders/ Getty Images
Oceanische witpunthaaien worden voornamelijk gevonden in de Indische en Stille Oceaan, met hoge concentraties in de wateren rond Indonesië, Japan, de Galapagos-eilanden en Costa Rica. Ze zwemmen voornamelijk in open water, ver weg van de kust. Daarmee zou je denken dat het dier weinig risico vormt voor de mens, maar het zijn opportunistische jagers die je heel serieus moet nemen als je ze tegenkomt. Het meeste risico loop je als duiker: witpunthaaien staan erom bekend weinig angst te hebben en rond duikers te kunnen blijven cirkelen. Een aantal jaar geleden waren de witpunthaaien veel in het nieuws vanwege verschillende aanvallen rondom de Egyptische badplaats Sharm El Sheikh. Hoewel er slechts 15 aanvallen geregistreerd staan waarvan drie dodelijk, is het daadwerkelijke aantal waarschijnlijk vele malen hoger. Witpunthaaien worden ervan verdacht honderden slachtoffers te hebben gemaakt bij vlieg- en scheepsrampen, waaronder bij de scheepsrampen van de USS Indianapolis en de Nova Scotia tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar aangezien de kans dat je een boot- of vliegtuigramp meemaakt eveneens heel klein is, heb je meer kans om te sterven door een vallende kokosnoot dan door een aanval van de witpunthaai.
Foto: Margriet Tilstra/ Getty Images
En hoe zit het dan met die blauwe haai die steeds in Europa opduikt? Hoewel het dier niet agressief is, is het van nature nieuwsgierig en zal het duikers en speervissers opzoeken, zeker als er eten in het spel is. Tot nu toe zijn er wereldwijd 13 aanvallen bekend, waarvan vier met dodelijke afloop.
Haaienaanvallen zijn nog steeds extreem zeldzaam en vaak het gevolg van een misverstand in plaats van werkelijke agressie. De kans dat je door een haai wordt aangevallen is 1 op 11,5 miljoen, en de kans dat je sterft aan een haaienaanval is nog kleiner, ongeveer 1 op 264,1 miljoen. Wereldwijd worden jaarlijks zo’n 70 mensen gebeten door een haai, waarvan vijf met dodelijke afloop. Tussen 2011 en 2017 stierven 50 mensen door een haaienaanval. Ter vergelijking: in diezelfde tijdsspanne stierven 259 mensen terwijl ze een selfie namen. Veruit de meeste haaienaanvallen vinden plaats in de Verenigde Staten: tussen 1850 en 2020 werden daar 1604 aanvallen geregistreerd, waarvan de meeste in Florida. Ter vergelijking: sinds 1850 zijn er slechts 42 mensen binnen Europa aangevallen door een haai, waarvan de meesten in Griekenland en Italië.
Wil je weten hoe je een haaienaanval voorkomt? Lees dan ons artikel of bekijk deze filmpjes:
Meer van dit soort tips? Bekijk onze themapagina Natuur en wildlife.
Volg Columbus Travel op Facebook, Instagram en/of YouTube en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief.
