Eerste hulp bij insecten: zo voorkom, herken en behandel je de 8 meest voorkomende beten en steken
Niet alleen op reis, ook in Nederland is de kans op een vervelende ontmoeting met een insect groot. Een zonnige dag in het bos of een gezellige barbecue in de tuin kan onverwachts een pijnlijke wending krijgen door een wespensteek, tekenbeet of muggenprik. Met deze essentiële gids voorkom je de acht meest voorkomende insectenbeten en -steken én weet je ze te herkennen en behandelen als je toch gepakt wordt.
Tip: geen zin of tijd om te lezen? Bekijk de video onderaan het artikel!
1. Zo voorkom, herken en behandel je een muggenbeet
Foto: Getty Images
De meest voorkomende insectenbeet in Nederland is ongetwijfeld de muggenbeet, met miljoenen beten per jaar. Bijna iedereen heeft jaarlijks wel een paar muggenbeten. Er zijn verschillende soorten muggen, maar vooral de vrouwtjes van de gewone steekmug steken om bloed te verzamelen.
Hoe voorkom je een muggenbeet? Gebruik muggenwerende middelen met DEET of icaridine, draag lichte kleding en gebruik horren voor ramen en deuren. Het maakt niet uit of je lampen aan hebt staan: in tegenstelling tot wat veel mensen denken, houden muggen juist van donker maar worden ze aangetrokken tot de CO2 in je adem.
Hoe herken je een muggenbeet? Een muggenbult is doorgaans gemakkelijk te herkennen aan een kleine, rode, verhoogde bult op de huid die kort nadat je gestoken bent begint te jeuken. Rondom de bult kan er een lichte zwelling optreden, die in omvang kan variëren afhankelijk van hoe iemand reageert op de steek. Muggen steken vaak op plekken waar de huid dun is, omdat het voor hen gemakkelijker is om daar bloed te zuigen. Veelvoorkomende plekken zijn de enkels, polsen en achter de knieën.
Zo behandel je een muggenbeet: zodra je door een mug bent gestoken, helpt het koelen van de beet om zwelling en jeuk te verminderen. After bite, lotion met calamine of hydrocortisone crème kan de jeuk verzachten. Probeer niet te krabben, aangezien dit kan leiden tot infecties en meer irritatie. Sommige mensen zetten een 'kruisje' met hun nagel om de jeuk te verzachten.
2. Zo voorkom, herken en behandel je een wespensteek
Foto: Getty Images
Vooral in de zomer kunnen wespensteken vaak voorkomen, zeker als er barbecuevlees, zoete etenswaren en dranken buiten staan. Geschat wordt dat jaarlijks tienduizenden mensen door een wesp worden gestoken, met name in de zomer.
Hoe voorkom je een wespensteek? Vermijd zoete parfums en bedek je zoete hapjes en drankjes buitenshuis. Een agressieve wesp is extra gevaarlijk en als je een wesp doodt, lokt dat andere wespen. Als een wesp te dichtbij komt, blijf dan kalm en vermijd wilde bewegingen.
Hoe herken je een wespensteek? Een wespensteek veroorzaakt een plotselinge, scherpe pijn die enkele minuten tot uren kan aanhouden. Na de initiële pijn kan de steekplek jeuken. Dit kan ook enkele dagen duren. Er ontwikkelt zich een rode bult die kan opzwellen; die zwelling kan enkele dagen duren. Soms vormt zich een bleke cirkel rond de rode bult. Het is ook mogelijk om meerdere keren door een wesp te worden gestoken, omdat wespen, in tegenstelling tot bijen, in staat zijn om meerdere keren te steken zonder te sterven.
Zo behandel je een wespensteek: wespen trekken hun angel meestal terug en steken mogelijk meerdere keren. Er is bij wespensteken zelden een angel om te verwijderen. Koel het gebied en gebruik een pijnstillende crème. Raadpleeg een arts bij allergische reacties. Probeer níét het gif weg te zuigen: dat kan de situatie zelfs verergeren. Het vergroot het risico op infecties, omdat bacteriën uit de mond naar de steekplaats kunnen worden overgebracht. De tijd die je bezig bent om het gif uit te zuigen, kun je beter besteden aan effectievere eerstehulptechnieken, zoals het koelen van het gebied om zwelling en pijn te verminderen. Sommige mensen kunnen een ernstige allergische reactie krijgen op een wespensteek. Symptomen van een allergische reactie zijn onder andere zwelling van het gezicht, lippen of keel, ademhalingsmoeilijkheden, duizeligheid en een versnelde hartslag. In dergelijke gevallen is onmiddellijke medische hulp vereist.
3. Zo voorkom, herken en behandel je een bijensteek
Foto: Getty Images
Hoewel bijen en hommels doorgaans niet agressief zijn, kunnen ze steken als ze zich bedreigd voelen. Waarschijnlijk worden op jaarbasis slechts enkele duizenden mensen gestoken door een bij, hommels steken nog minder vaak dan bijen. De angel blijft bij beide insecten meestal achter in de huid; het is belangrijk deze zo snel mogelijk te verwijderen.
Hoe voorkom je een bijensteek? Heldere en bloemrijke kleding kan bijen aantrekken. Kies in plaats daarvan voor witte, beige of lichte kleuren. Vermijd bloemige lotions en parfums. Wees voorzichtig rondom bloemen en vuilnisbakken, aangezien bijen daar vaak verblijven. Gebruik deksels voor drankjes en dek voedsel af. Check ook altijd je drankje voordat je een slok neemt. Als je een bij ziet, maak dan geen snelle bewegingen en ga niet slaan. Beweeg langzaam en rustig weg. Wees extra waakzaam tijdens buitensporten of -rennen, Vooral in grasvelden kunnen bijen ook op de grond zitten, vooral in grasvelden, dus het dragen van schoenen is altijd aan te raden om steken te voorkomen.
Hoe herken je een bijensteek? Je voelt een scherpe, brandende pijn en een prikkend gevoel. De steekplek ontwikkelt zich vaak binnen enkele minuten na de steek tot een rode, verhoogde bult waar soms een witte kring omheen ontstaat. Dit is het gebied waar het gif van de bij is ingebracht.
Bijen laten, in tegenstelling tot wespen, vaak hun angel (met gifzakje) achter in de huid. Deze angel kan zichtbaar zijn als een klein, zwart spikkeltje in het midden van de bult. Na enige tijd kan de gestoken plek gaan zwellen en jeuken. Deze symptomen kunnen enkele dagen aanhouden.
Zo behandel je een bijensteek: verwijder de angel voorzichtig met een pincet of probeer het weg te schrapen met een creditcard. Probeer de angel niet weg te zuigen: aan de angel zit vaak nog een gifzakje vast. Als je probeert de angel uit te zuigen of erin knijpt, kan dit er juist voor zorgen dat er méér gif in het lichaam komt. Het is belangrijker om de angel zo snel mogelijk te verwijderen zonder erin te knijpen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de rand van een creditcard om de angel weg te schrapen. Koel het gebied en gebruik een jeukwerende of pijnstillende crème. In zeldzame gevallen kunnen mensen een allergische reactie krijgen op een bijensteek, wat ernstiger symptomen kan veroorzaken zoals ademhalingsmoeilijkheden, zwelling van het gezicht of de keel, duizeligheid en een snelle hartslag. In zulke gevallen is het belangrijk om direct medische hulp te zoeken.
4. Zo voorkom, herken en behandel je een tekenbeet
Teken zijn kleine, spinachtige beestjes die zich voeden met het bloed van mensen en dieren. Volgens het RIVM worden Nederlanders jaarlijks ongeveer 1,5 miljoen keer gebeten door een teek. Het is belangrijk om teken zo snel mogelijk te verwijderen, omdat ze de ziekte van Lyme kunnen overbrengen. Het percentage teken dat de bacterie Borrelia burgdorferi draagt dat de ziekte van Lyme veroorzaakt, is onder andere afhankelijk van de regio en het type teek. In Nederland draagt ongeveer één op de vijf teken de bacterie bij zich. Let wel: niet elke beet van een besmette teek leidt tot de ziekte van Lyme. Die kans ligt binnen Nederland op 2-3%. Deze kans kan toenemen als de teek langer dan 24 uur vastzit, omdat de bacterie meer tijd heeft om over te dragen.
Hoe voorkom je een tekenbeet? Teken bevinden zich vaak in hoog gras, struikgewas en beboste gebieden. Draag in dit soort gebieden lange mouwen en broekspijpen en stop je broekspijpen in je sokken. Kies voor lichte kleding waarop teken beter zichtbaar zijn. Gebruik een tekenwerend middel met DEET en breng dit aan op de huid én kleding. Controleer jezelf, kinderen en huisdieren grondig op teken na een verblijf in de natuur. Door snel te handelen en teken vroegtijdig te verwijderen, verklein je de kans op overdracht van ziektes.
Hoe herken je een tekenbeet? In de eerste fase kan de teek, die nog vastzit aan de huid, eruitzien als een klein zwart of bruin puntje. Na verwijdering van de teek kan de huid rondom de beetplek rood worden en opzwellen. Een rode ring die zich enkele dagen tot weken na de beet vormt, kan wijzen op de ziekte van Lyme. Deze ring is vaak bleek in het midden met een duidelijke rode rand.
Zo behandel je een tekenbeet: verwijder de teek zo snel mogelijk met een tekentang of tekenpincet. Tekenbeten kunnen potentieel de bacterie Borrelia burgdorferi overdragen, wat de ziekte van Lyme veroorzaakt. Vroege detectie en behandeling van de ziekte is essentieel. Dit zijn de tekenen van infectie of de ziekte van Lyme:
-
Erythema migrans: dit is het meest bekende en vroege teken van de ziekte van Lyme. Het is een rode, ronde uitslag die vaak verschijnt op de plek van de tekenbeet. Het kan een heldere ring hebben, maar dit is niet altijd het geval. Deze uitslag verschijnt meestal binnen drie tot dertig dagen na een tekenbeet.
-
Griepachtige symptomen, waaronder koorts, koude rillingen, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn, hoofdpijn en/of een stijve nek.
-
Neurologische problemen. Als de ziekte van Lyme niet wordt behandeld, kan het leiden tot neurologische problemen die weken, maanden of zelfs jaren na de tekenbeet verschijnen, zoals meningitis (ontsteking van de hersenvliezen), gezichtsverlamming (Bell's parese), pijn of zwakte in de ledematen en/of verminderde spierbeweging
-
Gewrichtspijn: er kan gewrichtspijn en zwelling optreden, vooral in de knieën. Hoewel deze symptomen vaak vanzelf overgaan, kunnen ze terugkeren.
-
Hartproblemen: in zeldzame gevallen kan Lyme-carditis optreden, wat hartproblemen zoals onregelmatige hartslag kan veroorzaken.
-
Andere symptomen. Deze kunnen variëren van problemen met het korte-termijngeheugen tot veranderingen in het gezichtsvermogen en ontsteking van de ogen.
Het is belangrijk om te onthouden dat niet iedereen die door een teek wordt gebeten de ziekte van Lyme krijgt. Echter, als je bent gebeten door een teek en je hebt een van de hierboven genoemde symptomen, is het essentieel om zo snel mogelijk medische hulp in te schakelen. Een vroege behandeling met antibiotica kan helpen de progressie van de ziekte te voorkomen.
Overigens is er nog een ziekte die je door een tekenbeet op kunt lopen: tekenencefalitis, veroorzaakt door het TBE-virus. Hoewel deze ziekte in Nederland veel minder vaak voorkomt, is deze nóg gevaarlijker: word je door een besmette teek gebeten, dan is overdracht van de ziekte gegarandeerd en omdat het een virus betreft, is er geen behandeling mogelijk. Tekenencefalitis kan leiden tot langdurige neurologische en neuropsychiatrische klachten. Maar in tegenstelling tot de ziekte van Lyme, kun je je wél laten vaccineren tegen encefalitis. Zeker bij een bezoek aan risicovolle gebieden in het buitenland is dit aan te raden.
5. Zo voorkom, herken en behandel je een dazenbeet
Foto: Getty Images
Dazen, ook wel 'paardenvliegen' genoemd, zijn bloedzuigende vliegen die met name in de zomer actief zijn. Elke zomer worden er duizenden mensen gebeten, vooral in gebieden met veel natuur en vee. Een dazenbeet kan flink pijnlijk zijn.
Hoe voorkom je een dazenbeet? Dazen worden aangetrokken door zweet, warmte en beweging. Draag daarom lichte, goed sluitende kleding om blootstelling te minimaliseren. Blijf, indien mogelijk, weg bij vochtige plekken of plekken met lang gras tijdens de warmste uren van de dag.
Hoe herken je een dazenbeet? Een daas bijt, in tegenstelling tot veel andere insecten, daadwerkelijk een stukje uit de huid waardoor je direct een scherpe pijn voelt. Er kan daardoor ook wat bloed vrijkomen. Na de beet ontstaat er meestal een rode, gezwollen plek op de huid. Deze zwelling kan groter worden dan die van bijvoorbeeld een muggenbeet en de jeuk kan langer aanhouden dan de meeste andere insectenbeten.
Zo behandel je een dazenbeet: als je door een daas wordt gestoken, is het belangrijk om de steekplek direct schoon te maken met water en zeep. Koel de plek vervolgens om zwelling en pijn te verminderen. Vermijd krabben om infecties en verergering van de jeuk te voorkomen. Bij hevige reacties of tekenen van een allergie is het raadzaam om medische hulp te zoeken.
6. Zo voorkom, herken en behandel je een mierenbeet
Foto: Getty Images
Nederland is de thuisbasis van een groot aantal mierensoorten, die zich in verschillende habitats hebben aangepast. Er zijn ongeveer 80 mierensoorten in ons land, maar enkel de rode steekmier is een geducht tegenstander voor de mens. Vooral de rode bosmier kan bijten, wat een prikkelend en soms brandend gevoel kan geven. Sommige mieren bijten eerst met hun kaken om grip te krijgen en steken vervolgens met hun angel.
Hoe voorkom je een mierenbeet? Laat voedsel nooit onbedekt achter, wees voorzichtig met voedsel buitenshuis en vermijd op de grond te gaan zitten in mierenrijke gebieden.
Hoe herken je een mierenbeet? De beet van een mier veroorzaakt een kleine, rode plek die branderig kan aanvoelen. Bij sommige mensen, en afhankelijk van de mierensoort, kan er zich een klein puistje vormen op de plek van de steek. Dit is een verzameling van pus en kan een geelachtige kleur hebben. Bij sommige mierensteken kan er zich een grotere rode halo rond de steek vormen.
Zo behandel je een mierenbeet: als je gestoken wordt door een mier, is het belangrijk om de plek van de steek schoon te houden en te niet te krabben, aangezien dat het risico op infectie kan verhogen. Antihistamines of hydrocortisone crèmes die vrij verkrijgbaar zijn bij de drogist kunnen helpen om zwelling en jeuk te verminderen.
7. Zo voorkom, herken en behandel je een beet van bedwantsen
Foto: Getty Images
Bedwantsen zijn kleine insecten die zich voeden met het bloed van mensen en dieren. Ze zijn notoir moeilijk te bestrijden vanwege hun vermogen om zich snel voort te planten en hun weerstand tegen veel gangbare bestrijdingsmiddelen. Ze komen voor in slaapkamers en laten jeukende bultjes achter. Het aantal gevallen van bedwantsen neemt toe, maar exacte cijfers zijn lastig te vinden. Wel weten we dat ze vooral voorkomen in hotels en accommodaties waar veel mensen komen en gaan.
Hoe voorkom je beten van bedwantsen? Controleer hotelbedden en matrassen op tekenen van bedwantsen voordat je er gaat slapen. Je kunt ze onder andere herkennen aan kleine bloedvlekjes op je lakens, kleine, roestkleurige vlekjes (dit zijn uitwerpselen van de bedwantsen) op je matras, beddengoed, of rond de naden van je matras. Ook bedwantsen zelf zijn soms te spotten: ze hebben ongeveer de grootte van een appelzaad.
Hoe herken je een beet van een bedwants? Een beet van een bedwants is soms lastig te onderscheiden van andere insectenbeten. Net als veel andere insectenbeten veroorzaakt een beet van een bedwants een klein, rood, gezwollen plekje op de huid. Maar in tegenstelling tot sommige andere insectenbeten hebben bedwantsenbeten meestal geen rood stipje in het midden van de zwelling. Daarnaast verschijnen de beten vaak in rijen of groepjes, omdat de bedwants meerdere keren bijt. Bedwantsenbeten komen vaak voor op blootgestelde delen van het lichaam die buiten de dekens liggen, zoals armen, nek, gezicht en benen.
Zo behandel je een beet van een bedwants: Was de beetplek eerst met milde zeep en water om infecties te voorkomen. Leg desgewenst even een koud kompres of een in een doek gewikkelde ijsklontjes op de beet om zwelling en jeuk te verminderen. Breng een jeukverminderende crème of zalf aan, zoals hydrocortisone, calaminelotion of een ander antihistaminicum. Dit kan helpen de jeuk en zwelling te verminderen. Probeer niet te krabben.
Om te voorkomen dat je opnieuw gestoken wordt, is het zaak om direct actie te ondernemen. Logeer je ergens, zoek dan een andere slaapplek. Heb je bedwantsen thuis, schakel dan professionals in. Was beddengoed, gordijnen, kleding en andere wasbare items in de wasmachine op de heetste stand, gevolgd door een hete droger. Stofzuig je slaapkamer en met name alles rondom je bed grondig. Gooi de stofzuigerzak of de inhoud van de stofzuigerbak buiten in een afgesloten zak weg. Overweeg het gebruik van speciale bedwantshoezen voor je matras of boxspring. Deze hoezen zijn ontworpen om bedwantsen binnenin te vangen, waardoor ze uiteindelijk sterven omdat ze zich niet kunnen voeden.
8. Zo voorkom, herken en behandel je een vlooienbeet
Foto: Getty Images
Voornamelijk katten- en hondenvlooien kunnen ook mensen bijten, wat jeukende rode bultjes veroorzaakt. Gezien het aantal huisdieren in Nederland is het aannemelijk dat er jaarlijks duizenden mensen gebeten worden.
Hoe voorkom je een vlooienbeet? De oplossing tegen vlooienbeten is vrij simpel: zorg voor een regelmatige behandeling van huisdieren tegen vlooien. De frequentie waarmee je je huisdieren tegen vlooien moet behandelen, hangt af van verschillende factoren, waaronder het type product dat je gebruikt, de leefomgeving van je huisdier, de aanwezigheid van andere dieren en de algemene vlooienpopulatie in je omgeving. Veel vlooienpreventieproducten, zoals druppels en orale tabletten, moeten maandelijks worden toegediend.
Hoe herken je een vlooienbeet? Vlooienbeten verschijnen meestal als kleine, harde, rode bultjes op de huid. Vlooien hebben de neiging om meerdere keren snel achter elkaar te bijten, dus je ziet vaak beten in groepjes van drie of vier, of in een rechte lijn. Dit wordt soms het 'ontbijt-lunch-diner'-patroon genoemd. Soms kan rond de beet een rode 'halo' of ring verschijnen. De beten kunnen flink jeuken. De jeuk kan zelfs heviger worden en langer aanhouden dan bij andere insectenbeten. Vlooienbeten komen vaak voor op de benen en voeten, maar kunnen ook elders op het lichaam voorkomen, vooral op plaatsen waar de kleding strak tegen de huid zit.
Zo behandel je een vlooienbeet: Was de beetplek eerst met milde zeep en water om infecties te voorkomen. Leg desgewenst even een koud kompres of een in een doek gewikkelde ijsklontjes op de beet om zwelling en jeuk te verminderen. Breng een jeukverminderende crème of zalf aan, zoals hydrocortisone, calaminelotion of een ander antihistaminicum. Dit kan helpen de jeuk en zwelling te verminderen. Probeer niet te krabben.
Als je vermoedt dat je door vlooien bent gebeten en je hebt huisdieren, dan is het verstandig om je huisdieren te controleren op vlooien. Het is ook raadzaam om te controleren op tekenen van een vlooienplaag in huis, zoals volwassen vlooien, vlooienlarven, en vlooienpoepjes (kleine zwarte korreltjes). Vlooienlarven, poppen en eieren kunnen zich in tapijten, kussens en andere delen van het huis nestelen en overleven tot wel een jaar. Vlooienbeten en een mogelijke vlooienplaag moeten adequaat en herhaaldelijk worden aangepakt om verdere beten en verspreiding te voorkomen. Regelmatig stofzuigen en het gebruik van omgevingsbestrijdingsproducten kunnen hierbij helpen.
Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief.
