Respectvol op reis door Afrika: de ongeschreven regels onthuld
Afrika is een continent vol diversiteit en rijke culturen. Net als elk ander werelddeel kent het zijn eigen unieke set aan etiquetteregels en tradities. Door op de hoogte te zijn van de lokale gebruiken vermijd je onbedoelde beledigingen. Van begroetingen tot eetgewoonten: met deze 10 tips gedraag jij je als voorbeeldige wereldburger op het Afrikaanse continent!
(Zie voor het hele artikel de tekst onder de video)
1. Wijs niet naar iets of iemand
In Afrika wordt het over het algemeen als onbeleefd en beledigend beschouwd om naar iemand of iets te wijzen. Als je de lokale bevolking niet tegen je in het harnas wil jagen, is het dus het beste om niet met je vinger te zwaaien. Verschillende etnische groepen hebben verschillende manieren van wijzen, maar het gebruiken van de kin of elleboog om iemands aandacht op iets te vestigen, is een populaire en over het algemeen acceptabele manier van communiceren.
2. Eet met je rechterhand
Op het Afrikaanse continent is de rechterhand bedoeld om mee te eten, terwijl de linkerhand wordt gebruikt voor onhygiënische zaken, zoals een bezoek aan het toilet. Eten raak je dus niet aan met je linkerhand, net zoals je daarmee niets aanneemt of aangeeft. Het is in Afrika heel normaal om met je handen te eten. Voel je je daar onzeker bij? Wacht even af en kijk hoe de locals het aanpakken.
3. Respecteer de oudsten
Foto: Albert van de Meerakker
Binnen de Afrikaanse normen en waarden worden ouderen zeer gerespecteerd. Aan het hoofd van een familie staat altijd de familie-oudste en binnen het dorp vormen de verschillende oudsten een soort gezamenlijke raad. Het is belangrijk om ouderen altijd te erkennen en met hen in gesprek te gaan. Stel hen vragen en bedien ze altijd als eerste tijdens maaltijden.
4. Laat gerust een stilte vallen
Waar Europeanen een stilte al snel als ‘awkward’ bestempelen, is er in Afrika geen enkele reden om nerveus te worden bij momenten van stilte. Wanneer er iets gezegd moet worden, zal het gezegd worden; wanneer er niets gezegd hoeft te worden, is stilte volkomen acceptabel. Er is geen reden om je ongemakkelijk te voelen. Neem gewoon de tijd om te genieten van elkaars aanwezigheid.
5. Houd de conversatie tijdens het diner luchtig
Waar Europeanen het diner zien als een goed moment om het gesprek met elkaar aan te gaan en serieuze kwesties te bespreken, worden zware onderwerpen in Afrika ná de maaltijd aangehaald. Eenvoudige smalltalk is toegestaan, maar houd het luchtig.
6. Kijk niet raar op van gesis of gesmak
Om de aandacht van iemand te trekken, wordt vaak een sissend geluid of een luide smak met de lippen gemaakt. Als je het niet verwacht kunnen deze geluiden als een verrassing komen, maar het is volkomen acceptabel en zeer gebruikelijk. In de Europese cultuur worden de geluiden doorgaans als onbeschoft of intimiderend ervaren, maar in Afrika is er geen kwaad in de zin.
7. Plan niet te veel en stel je flexibel op
Een klok is en blijft weliswaar een klok waar de tijd op valt af te lezen, toch is de invulling ervan anders dan we gewend zijn. Probeer in Afrika niet te veel te plannen; dingen vallen op hun plaats naarmate ze zich ontvouwen. De Afrikaanse visie richt zich niet ver in de toekomst, maar houdt zich meer bezig met gebeurtenissen uit het verleden en wat er op dit moment gebeurt. Wie alleen maar bezig is met de reisplanning en haastig de reiservaringen wil afvinken, zal alleen maar zelf gefrustreerd raken.
8. Leef in het hier en nu
Met minder nadruk op de toekomst is hier en nu van extreem belang. Het ontmoeten van mensen en tijd met elkaar doorbrengen om relaties op te bouwen, is een aspect van de Afrikaanse cultuur dat zeer wordt gekoesterd.
9. Pak nooit zomaar je camera
Foto: Albert van de Meerakker
Vraag altijd of je mag fotograferen en duw nooit zomaar je lens in iemands gezicht. Fotograaf Albert van de Meerakker tipt: 'Probeer altijd eerst een gesprekje met iemand aan te knopen: je kunt iets vragen, een compliment geven over het uiterlijk, interesse tonen in waar ze mee bezig of iets kopen van de persoon die je wilt fotograferen. Zo is het ijs al gebroken. Ik vraag altijd of ik mag fotograferen, ook al spreekt de lokale bevolking geen Engels. Dan maak ik oogcontact, wijs ik naar mijn camera en dan voel ik meteen of er een klik is. Gebarentaal is daarbij heel handig.'
'Meteen bij aankomst neem ik de omgeving en de mensen goed in mij op', vervolgt Albert. 'Een schaduwplek is vanwege het zachte licht beter om te fotograferen dan in de felle zon. Ik stel mij zo op dat de persoon met de rug naar de zon staat of geef aan, door op de grond te wijzen, wat de beste plek is om te fotograferen. Door de juiste achtergrond te kiezen en fel licht te vermijden kun je heel veel winnen. Qua pose is het ideaal als mensen al een voorwerp in hun handen hebben, zoals een stok of een speer. Dit geeft een natuurlijke houding. Als mensen echt niet gefotografeerd willen worden, dan moet je dat ook zeker niet doen. Afdwingen levert geen goede foto op of je maakt de mensen boos. Daar schiet je niks mee op.'
10. Zorg dat je kleingeld op zak hebt voor foto's
Foto: Albert van de Meerakker
Bij de meeste bezoeken aan lokale dorpjes in Afrika is een lokale gids aanwezig. Vaak is op voorhand al met het dorpshoofd afgesproken (lees: betaald) dat toeristen er mogen fotograferen. Eerst wordt er verteld hoe het dagelijkse leven is en wie daarin welke rol heeft; pas later is er tijd om te fotograferen. Houd de camera voorlopig in je tas en maak eerst even kennis met de dorpsbewoners.
Fotograaf Albert van de Meerakker deelt zijn bijzondere ervaringen bij het bezoeken van Afrikaanse dorpjes: 'Ik heb vaak meegemaakt dat iemand ondanks de gemaakte afspraken extra geld vroeg om gefotografeerd te worden. Gezien de excentrieke uitstraling of het markante gezicht van de persoon had ik er dat graag voor over. Het is heel handig om dan om enkele losse biljetten in je broekzak te hebben. Het is niet slim om je portemonnee te pakken omdat je moet kijken of je nog geld hebt. Alle ogen kijken mee en jij bent voor hen een wandelende spaarpot.
Toch is iedere situatie weer anders. De meest bizarre situatie maakte ik in 2016 mee bij de Mursi-stam in het zuiden van in Ethiopië. Toen er gefotografeerd kon worden, werd er volop geschreeuwd door de locals: ze wilden allemaal op de foto en eisten 5 BIR (ongeveer €0,80) per klik. Letterlijk de kliks werden geteld en later werd er afgerekend. Het toerisme in Ethiopië heeft dit gedrag in de hand gewerkt. Natuurlijk jammer, maar ik kan die mensen ergens ook geen ongelijk geven. De meesten van onze groep konden niet met de hectiek overweg en wilden heel snel terug de bus in. Ik heb toen daar toch een aantal goede foto’s gemaakt door rustig te blijven en met een groepje naar een schaduwplek te gaan om portretten te maken.
Heel anders was mijn ervaring in Oeganda in 2022. De Karamojong waren zo blij dat er weer toeristen (en dus inkomsten) kwamen dat ze spontaan een dans opvoerden. In Botswana kwamen we in een dorpje waar een zeer fotogenieke oudere man zat. Hij voelde zich zeer vereerd toen ik vroeg of ik hem mocht fotograferen. De man ging speciaal recht zitten en zette zijn hoed op. Dat zijn dierbare reisherinneringen.'
Bekijk onze Etiquettepagina voor nog veel meer tips over normen en waarden over de grens!
Volg Columbus Travel op Facebook, Instagram en/of YouTube en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief.
