6 insidertips van het WWF: zo ervaar je beschermde natuurgebieden optimaal
Het Wereld Natuur Fonds (WWF) staat voor een extreme uitdaging, nu natuurverlies en klimaatverandering al het leven op aarde raakt. De missie is helder: zo snel mogelijk van natuurverlies naar natuurwinst. Natuurbeschermers van het WWF lichten zes gebieden uit en verklappen hoe jij als reiziger de natuur optimaal kunt ervaren.
1. De Amazone van Europa: het Mur-Drava-Donau-gebied in Zuid-Europa
De fietspaden van de Bike Trail voeren door de draslanden rondom de rivieren Mur, Drava en Donau. © Getty Images
Bescherming en bedreiging
In 2021 heeft Unesco het Zuid-Europese Mur-Drava-Donau-gebied uitgeroepen tot eerste grensoverschrijdende biosfeerreservaat ter wereld. Het reservaat strekt zich uit over maar liefst vijf landen- Hongarije, Kroatië, Oostenrijk, Slovenië en Servië - en wordt (de naam zegt het al) doorkruist door 700 kilometer aan rivieren van de Mur, Drava en Donau. Door de enorme oppervlakte van het gebied – bijna 1 miljoen hectare – is dit het grootste beschermde rivierengebied van ons continent. De bijnaam ‘Amazone van Europa’ is dan ook een inkoppertje.
De natuur gedijt uitstekend bij de beschermde status: het Mur-Drava-Donau-gebied herbergt de hoogste dichtheid van broedende zeearenden op het vasteland van Europa, net als ernstig bedreigde otters, bevers en steuren. Jaarlijks maken zo'n 250.000 trekvogels dankbaar gebruik van het waterrijke gebied als tussenstop. Hoewel de rivieren en uiterwaarden van vitaal belang zijn voor lokale gemeenschappen, bedreigen het rechttrekken van riviersecties, de aanleg van dijken, winning van grind en zand uit de rivierbedding en de aanleg van nieuwe waterkrachtcentrales de natuur.
Langs de rivieren is een internationale langeafstandsfietsroute ontwikkeld: de Amazon of Europe Bike Trail. De totale lengte van het traject is ruim 1.250 kilometer, langs eindeloze uiterwaarden en schilderachtige landschappen. Doordat de route de rivieren volgt is er relatief weinig hoogteverschil. Het startpunt van de Bike Trail is de stad Mureck, Oostenrijk, en eindpunt is Mohács, Hongarije. De route aan de noordzijde van de rivier beslaat elf etappes over 550 kilometer, via de zuidzijde verdeel je het 700 kilometer lange traject over zestien etappes. De afstanden en de relatieve vlakte van de etappes zijn goed te doen, waardoor er onderweg genoeg tijd is om ook eens af te stappen. De noordelijke route brengt je onder meer langs het middeleeuwse stadje Bad Radkersburg, het pittoreske meer van Gyékényes, de charmante wijnregio Villány-Siklós en het natuurgeweld van Kopački Rit, waar de zeearenden in grote getalen boven de draslanden cirkelen. De zuidelijke route rijgt historische stadjes als Varaždin en Koprivnica aaneen en koerst vervolgens door de Kroatische Sahara: de zandduinen van Đurđevac. Stuk voor stuk hoogtepunten die nog niet door de massa zijn ontdekt en platgelopen of -gefietst.
2. Het grootste regenwoud ter wereld: Chiribiquete in Colombia
Bescherming en bedreiging
Het Serranía del Chiribiquete in Colombia is het grootste beschermde regenwoud ter wereld. De overweldigende natuur wordt ernstig bedreigd, vooral door grootschalige ontbossing in het noorden, maar dankzij WWF en lokale partners wordt het beschermde deel van het natuurgebied uitgebreid en als werelderfgoed beschermd. De Colombiaanse overheid sluit zich aan bij de initiatieven en committeerde zich tot een uitbreiding van 32 miljoen hectare beschermde natuur. De enorme biodiversiteit, waaronder bedreigde diersoorten als de laaglandtapir, reuzenotter, reuzenmiereneter en jaguar, kan zo beter intact gehouden worden.
De kern van Chiribiquete is niet bereikbaar voor toeristen, waardoor de natuur en de afgelegen inheemse bevolking maximaal wordt beschermd. Alleen de zogeheten bufferzone is toegankelijk voor reizigers. Sinds het vredesakkoord tussen de regering en rebellenbeweging Farc, eind 2016, is dit gebied een stuk veiliger en worden toeristen weer met open armen ontvangen. Nu is er de bijzondere mogelijkheid om als een van de eerste reizigers het Colombiaanse Amazoneregenwoud te ontdekken.
Mede door de status van conflictgebied bleven de ‘Maloca’ lange tijd buiten het oog van de toerist. De Chiribiquete herbergt de best bewaarde muurschilderingen uit het Amazonegebied. Meer dan 75.000 rotstekeningen – gemaakt over een periode van 20.000 jaar, tot aan de dag van vandaag door de afgelegen stammen – zijn te zien op de wanden van de tafelbergen. De inheemse bevolking ziet de bergen als een heilige plek, waar eer wordt bewezen aan de jaguar. Jachtscènes, gevechten, dans en ceremonies van een vele duizenden jaren oude traditie zijn afgebeeld op de tafelbergen. Op twee uur rijden met een 4x4 vanaf San José del Guaviare kom je bij Cerro Azul, waar twee enorme rotswanden zijn opengesteld voor publiek. Houd rekening met een wandeling van ongeveer vier uur om de site te bereiken. En nu je toch op verkenningstocht bent: klim door naar de top van de heuvel voor een eindeloos uitzicht over het regenwoud.
3. De grootste watervallen ter wereld: Iguazu National Park in Brazilië, Argentinië en Paraguay
De wereldberoemde watervallen van Iguazu liggen binnen het Atlantisch Regenwoud. © Getty Images
Bescherming en bedreiging
Het Iguazu National Park heeft de grootste watervallen van de wereld als eye-catcher. Op de grens van Brazilië, Argentinië en Paraguay dondert de Paraguay-rivier van een tachtig meter hoog plateau af over een diameter van 2.700 meter. De watervallen zijn gelegen in het Atlantisch Regenwoud Nationaal Park. Door de grootschalige ontbossing – de grond wordt gebruikt voor urbanisatie en landbouw – raken de leefgebieden van veel diersoorten versnipperd. Het WWF zet zich in om samen met de lokale bevolking een jaguarcorridor te maken tussen verschillende stukken bos. Zo ontstaat er een groter leefgebied voor de jaguar, dat symbool staat voor al het leven in het gebied. Dankzij de beschermingsprojecten van WWF en lokale partners is het aantal jaguars in vijftien jaar gestegen van veertig naar 105. Verder komen hier zeventig soorten zoogdieren en meer dan vierhonderd vogelsoorten voor, waarvan een derde uniek voor het Atlantisch Regenwoud. Voor vogelaars is de natuur rondom de watervallen van Iguazu een paradijs.
Als je heel vroeg of zelfs nog ’s nachts op excursie gaat, kun je de bijzondere wildlife van het gebied ontdekken. Ook vlak bij de toeristische hotspots van de watervallen, waar veel dieren liever doorgaans wegblijven van de mensenmassa’s, barst het in de vroege uurtjes van het leven. Kapucijnapen, toekans, neusberen, zeer zeldzame vogelsoorten komen tevoorschijn. Juist het toeristische gebied rond de watervallen wordt goed beschermd, dus juist daar profiteert de wildlife van de beschermde status.
4. Tijgerbescherming: Bardia National Park, Nepal
Bescherming en bedreiging
Neushoorns, zeldzame krokodillen, luipaarden en tijgers: het wildlife in het Nepalese Bardia National Park spreekt tot de verbeelding. Maar jarenlange conflicten tussen mens en dier zorgden voor dreiging van uitsterven. Aan het eind van de vorige eeuw kende het gebied nog maar honderd Indiase neushoorns, die zich allen in Kaziranga-Assam, India, bevonden. Een concentratie van de laatste overlevenden van een soort op één plek is hachelijk. Samen met overheidsinstanties zijn de neushoorns vanuit Kaziranga verplaatst naar andere beschermde gebieden in India en Nepal, waaronder Bardia. Er zijn nu veel meer neushoorns dan voorheen en de Indiase neushoorn is uit de gevarenzone van uitsterven gehaald. Ook de Gharial-krokodillen kenden een benarde situatie, maar zijn dankzij een fokprogramma weer opnieuw uitgezet in het gebied. Zo wordt de natuur een handje geholpen zich te herstellen van de klappen die het over de eeuwen is toegebracht.
Door het tegengaan van stroperij en het aanleggen van corridors kunnen ook de tijgers en luipaarden in het gebied zich makkelijker verplaatsen zonder mensen tegen te komen. Met grote trots kon Nepal afgelopen zomer melden dat het aantal wilde tijgers in het land sinds 2009 is verdrievoudigd. Het tegengaan van mens-dierconflicten is een belangrijke pijler voor de natuurbescherming. De lokale bevolking opzadelen met de beperkingen van natuurbescherming is geen duurzame optie. Door in te zetten op ecotoerisme worden de voordelen van natuurbescherming benadrukt en is er perspectief voor de locals.
Zonder de inzet van de lokale gemeenschappen is natuurbescherming niet mogelijk. Er is flink ingezet op het ontwikkelen van homestays in de dorpen rondom Bardia, zodat de lokale bevolking ook profiteert. Kies voor een overnachting in een homestay, zodat jij als reiziger je steentje bijdraagt aan de ontwikkeling van het gebied – en daarmee óók bijdraagt aan duurzame natuurbescherming.
5. De grootste katachtige van Europa: Donana National Park in Spanje
Bescherming en bedreiging
Doñana National Park ligt in Andalusië, Spanje, en staat bekend om zijn grote moerasgebieden. Vele trekvogelsoorten komen hier om te rusten tijdens hun migratie van noord naar zuid. Doñana is van cruciaal belang voor deze vogels, maar plannen om de Guadalquivir-rivier uit te baggeren kwamen zeer hoog op de agenda van de Spaanse overheid. Het hooggerechtshof floot, na inzet van het WWF, de plannen terug. Zo is er belangrijke precedent geschept voor het behoud van rivieren in Spanje.
Ook de grootste katachtige van Europa, de Iberische lynx, is afhankelijk van Doñana. Aan het begin van deze eeuw waren er nog maar zo'n negentig lynxen over. Het leefgebied van deze laatste Iberische lynxen was inmiddels enorm versnipperd, velen gingen dood door het eten van vergiftigd voedsel (wat werd uitgestrooid om vossen te bestrijden) en er vielen ook steeds verkeersslachtoffers. Samen met regionale overheden is WWF-Spanje aan de slag gegaan. Er werd gelobbyd bij de Europese Unie om de aanleg van wegen tegen te gaan, verkeersdrempels werden geplaatst, met jagersorganisaties werd afgesproken om het uitzetten van vergiftigd aas te stoppen, leefgebieden werden met elkaar verbonden en er werden tal van wilde konijnen als prooidieren uitgezet. Door de enorme inspanningen is de populatie van deze grootste katachtige van Europa van uitsterven behoed. In 2018 was het aantal Iberische lynxen al gegroeid tot ruim 680.
Met veel geduld en heel veel geluk kun je een Iberische lynx tegenkomen in het wild. De beste kans heb je in de heuvels bij Andujar, nabij Cordoba, of in het gebied bij Huelva. Maar staar je niet blind op de Iberische lynx. Het natuurgebied zit vol met verschillende vogelsoorten en in het voorjaar vormt zich een zee van bloemen.
6. Het grootste grensoverschrijdende natuurgebied ter wereld: Kavango-Zambezi in Afrika
80.000 olifanten migreren jaarlijks door het gebied rond de rivieren Kavango en Zambezi. © Getty Images
Bescherming en bedreiging
Vijf verschillende landen in zuidelijk Afrika - Zambia, Zimbabwe, Botswana, Namibië en Angola - hebben het samenwerkingsverband Kavango-Zambezi (KAZA) zelf opgezet, zodat natuurbescherming en regelgeving voor de vele verschillende gebieden op hetzelfde niveau wordt gebracht. De natuur rondom de rivieren Kavango en Zambezi is niet te vatten in één natuurgebied: erbinnen bevinden zich de wereldberoemde Victoria watervallen, de Okavangadelta, een rijkdom aan wilde dieren, savannes tot dichte bossen en zeer diverse bevolkingsgroepen. KAZA is uitgestrekt en onaangetast, kent een gezonde wildlifepopulatie en de natuurbescherming is alert.
Toch krijgt de natuur nog de nodige klappen te verduren. Klimaatverandering en infrastructurele werken, zoals irrigatiekanalen, ontbossing en de aanleg van dammen voor hydropower, verstoren de natuurlijke balans. De Kavango en Zambezi zijn de levensaders van het gebied en het vrij stromen van die rivieren heeft prioriteit in de natuurbescherming. Ook worden er corridors tussen de verschillende natuurparken aangelegd, zodat zwervend wild niet in conflict komt met de lokale bevolking. Op zoek naar eten en drinken, komt het wildlife geregeld uit in de nederzettingen langs de rivieren en op de akkers van de lokale bevolking. Door middel van corridors tussen natuurgebieden worden deze mens-dierconflicten op voorhand vermeden. Meer dan 80.000 olifanten migreren jaarlijks van Hwange (Zimbabwe)door de aangesloten gebieden richting Botswana, op zoek naar water.
Een groot voordeel van KAZA als samenwerkingsverband is dat er een soort Schengenverdrag is ontstaan: reizen tussen de aangesloten natuurgebieden, verdeeld over vijf landen, is relatief gemakkelijk. Kies niet voor één natuurgebied, maar maak jouw ideale samenstelling uit de 1001 mogelijkheden die KAZA biedt. Cruciaal is dat de reiziger zijn steentje bijdraagt aan de natuurbescherming. Als de lokale bevolking niet verdient aan de natuur, gaat dat ten koste van de natuur. De natuur moet waarde hebben voor de lokale bevolking. Mede daarom was COVID een ramp voor de natuurbescherming in Afrika, toen toeristen wegvielen en er overleefd moest worden.
Kies daarom op reis zoveel mogelijk voor lokale initiatieven en accommodaties die beheerd worden door de lokale gemeenschap. Dat is heel simpel: zoek op conservation camp site of conservancy owned lodge, gevolgd met de bestemming. Zet je de reis uit via een reisorganisatie? Vraag dan specifiek hoe de lokale bevolking profiteert, zodat je geld niet bij een westerse tent terechtkomt die al het geld terugsluist naar Europa. Zo blijven reizigers ook de druk opvoeren op reisorganisaties om van bewust reizen een prioriteit te maken. Via deze conservancy-projecten kom je in aanraking met de lokale bevolking en draag je bij aan het behoud van KAZA.
Nog meer reisinspiratie? Volg Columbus Travel op Facebook en/of Instagram en meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
